Koppelingen in schaal H0

E05.02.01 - Materieel in H0 - Vorige | Volgende - E05.02.03 - Materieel in N

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: www.www.stayathome.ch - Rainer Lüttig

---

Op het gebied van koppelingen in H0 is min of meer sprake van een chaos. Veel fabrikanten hanteren eigen systemen die (deels) niet compatible zijn met de koppelingen van andere merken.
In deze rubriek proberen we daarom een overzicht te schetsen van de (on-)mogelijkheden van de verschillende koppelsystemen binnen H0.
Per Definitie gaat het bij een koppeling om een 'los-vaste' verbinding tussen locomotief en wagens, en tussen wagens onderling. Bij modelspoorwegen is het gebruikelijk rollend materieel aan- en af te kunnen koppelen. In toenmende mate dienen de koppelingen echter ook voor het verbinden van elektrische circuits. In dat geval spreken we van 'stroomvoerende' koppelingen.
De koppelingen moeten aan verschillende criteria voldoen, die soms een beetje strijdig zijn met elkaar. Zo moet het ruimtegebruik zo klein mogelijk zijn, het uiterlijk zoveel mogelijk de werkelijkheid benaderen, en op zijn minst zo onopvallend als mogelijk zijn uitgevoerd. Maar bovenal, moeten de koppelingen bedrijfszeker zijn.

De normschacht

De enorme variëteit in koppelingen in schaal H0 heeft geleid tot het ontwikkelen van de zogenaamde 'normschacht'. Daarmee bedoelt met de uniforme vatting waarmee de koppeling aan het materieel bevestigd wordt. De koppelingen zelf worden dus niet (meer) aan de wagesn of locomotief bevestigd, maar worden in een voorgeschreven schacht gestoken (Zie NEM362: [[1]]. Ook de plaats waar de schacht aan de wagen of loc moet worden bevestigd, is daarbij voorgeschreven. De koppelingen worden eenvoudig in de schacht gestoken, en blijven daar stevig zitten door de zwaluwstaart-constructie. Om de koppelingen te verwijderen drukt men de uiteinden van de zwaluwstaart enigszins bij elkaar en kan men de koppelingen eruit trekken. Door het toepassen van de standaard schacht, is het nu ook mogelijk verschillende koppelingen van verschillende fabrikanten toe te passen. Alle fabrikanten leveren thans koppelingen die gebruik maken van de 'normschacht'.

E05.02.02-01
Normschacht H0 - NEM362

Standaardkoppelingen

Vroeger waren de zaken noch eenvoudig. Naast de beugel-koppelingen, werden de zogenaamde valhaak-koppelingen toegepast. Beide systemen konden zich lange tijd onveranderd handhaven op de modelspoormarkt. De invoering van de 'voor-ontkoppeling' bij de beugel-koppeling - Bij Märklin 'Relex-koppeling' genoemd - was een echte verbetering. Daarmee kon een treindeel op een ontkoppeling-rail gesplitst worden en naar een afstelspoor geduwd worden, zonder dat het afgesplitste deel weer werd aangekoppeld.

E05.02.02-02
Beugel-koppeling versus de Märklin Relex-koppeling

De beugel-koppeling (L) is nog altijd de meest gebruikte koppeling. De Relex-koppeling (R) is een doorontwikkeling van de standaard beugelkoppeling.

E05.02.02-03

Vooral bij oudere locomotieven volstond men soms met het gebruik van een simpele haak. Moderne locomotieven zijn vrijwel uitsluitend voorzien van een NEM362 normschacht.

E05.02.02-04

Fleischmann gebruikte lange tijd een valhaak-koppeling (Zie de foto hierboven). Deze wordt tegenwoordig nog maar zelden toegepast. Het was ook een lastige koppeling. Wagens konden maar moeilijk uit een trein worden weggenomen. De beugel-koppeling daarentegen is echter nog steeds sterk vertegenwoordigd. Tot op de dag van vandaag wordt deze toegepast bij merken als Roco, Märklin, Bachmann Liliput en HAG.

De beugelkoppeling, zeker als deze genormeerd is volgens de NEM normen, heeft ontegenzeggelijk een aantal voordelen:

• Licht aankoppelen
• Hoge bedrijfszekerheid (weinig kans op ongewenst ontkoppelen)
• Koppelt ook in bogen
• Grote verspreiding
• Ontkoppelen op ontkoppel-rail mogelijk

E05.02.02-05

Beugel-koppelingen zijn er in soorten. Zij worden in allerlei vormen en maten aangeboden. De meeste worden vervaardigd uit kunststof met een metalen beugel.
Links de moderne beugel-koppeling voor de NEM schacht, in het midden de Märklin Relex-koppeling, en rechts de inmiddels antieke, buitenproportionele, koppeling van Lima.

E05.02.02-06

Voor-ontkoppelen met de Märklin Relex-koppeling

Links ziet men de Relex-koppeling gekoppeld. Een beugel is over de tegenover gelegen haak gehangen. Na het ontkoppelen met de hand of met behulp van een ontkoppel-rail, is de beugel naar boven gebogen en gefixeerd. Het ontkoppelde treindeel kan nu naar zijn bestemming worden geschoven, zonder dat de beugel weer naar beneden valt.

E05.02.02-07

Het nadeel van de beugel-koppeling en nog meer van de Relex-koppeling is de relatief grote afstand tussen de verschillende wagens en/of locomotief. Het is dus onmogelijk om buffer-aan-buffer te koppelen.

(wordt vervolgd)

---

E05.02.01 - Materieel in H0 - Vorige | Volgende - E05.02.03 - Materieel in N