Persoonlijke instellingen

Inleiding bruggen en viaducten: verschil tussen versies

Uit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
k (links toeg.)
 
(80 tussenliggende versies door 6 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
{{Koptekst
 
{{Koptekst
−
|Vorige= E06.06 - Bruggen en viaducten
+
|Vorige= Bruggen en viaducten
−
|Volgende= E06.07 - Bomen en struiken
+
|Volgende= Vaste bruggen
−
|Auteur= Bron: nl.wikipedia (bewerking Hans van de Burgt)
+
|VorigeMenu= Bruggen en viaducten
−
|Niveau= Beginner
+
|Bron= nl.wikipedia
−
|Aantalwoorden= 00000
+
|Bewerking= Hans van de Burgt
−
|Aantalplaatjes= 00
 
−
|Aantalfilmpjes= 00
 
 
}}
 
}}
−
{{Inhoudsopgave|Links|Klein}}
+
{{Inhoudsopgave||Klein}}
 +
=== Inleiding ===
 +
'''Bruggen en viaducten''' zijn belangrijke sfeerbepalers op een modelspoorbaan. Een realistische scenery, naar Nederlands voorbeeld, zonder bruggen of viaducten is nauwelijks mogelijk, gezien ons waterrijke land. Een bewegende ophaalbrug over een kanaal kan net dat extraatje geven aan het dorpje dat wordt nagebouwd. Maar een brug of viaduct kan ook heel functioneel zijn. Een trein over een brug laten rijden geeft doorgaans een prachtig gezicht. Daarnaast kan een trein gemakkelijk verdwijnen onder een viaduct.
  
−
'''Wordt bewerkt door Hans'''
+
In deze artikelenreeks [[Bruggen en viaducten]] wordt aandacht besteed aan veel varianten als voorbeeld voor de modelspoorbaan. Waar mogelijk wordt steeds ook aandacht besteed aan de spoortoepassing van een brug. Tenslotte wordt een overzicht gegeven van wat er op bruggengebied te koop is bij de modelspoorhandel.<br>
 +
Een brug is een vaste of beweegbare verbinding voor het verkeer, tussen twee punten die gescheiden zijn door een rivier, kanaal (waterweg), kloof, dal, weg, spoorweg of een ander overbrugbaar obstakel.
  
−
Een '''brug''' is een vaste of beweegbare verbinding voor het verkeer, tussen twee punten die gescheiden zijn door een rivier, Kanaal (waterweg)|kanaal, kloof, dal, weg, spoorweg of een ander overbrugbaar obstakel.
+
Een brug kan ontworpen zijn om een spoorweg, rijbaan, kanaal of waterleiding (aquaduct) te dragen. Sommige bruggen hebben een beweegbaar brugdek, wanneer waterverkeer te hoog is om onder de brug door te gaan. Het brugdek wordt dan tijdelijk "verwijderd". Zulke bruggen worden alleen over een waterweg aangelegd, bij een kruising met een weg of spoorweg zal men de brug hoog genoeg maken of anders liever een gelijkvloerse kruising aanleggen.<br>
 +
Bruggen worden in de regel geconstrueerd uit [[Woorden - B#Beton|beton]], metselwerk, metaal (staal, vroeger gietijzer). Voor korte en kleinere bruggen worden andere materialen zoals hout en bamboe gebruikt. Een brug bestaat uit de volgende twee delen:
 +
* De bovenbouw, waarover het verkeer gaat.
 +
* De onderbouw, met pijlers en funderingen, die de krachten van de brug op de ondergrond overbrengt.
 +
Een lange brug over een weg of spoorlijn wordt ook wel een "viaduct" of soms ook wel "fly-over" genoemd. Men onderscheidt o.a. een viaduct voor wegverkeer en een spoorviaduct, al naar gelang het soort verkeer dat over het viaduct gaat. Een viaduct waarover alleen fietsverkeer gaat, wordt gewoonlijk fietsbrug genoemd.<br>
 +
Het woord "viaduct" is een moderne afleiding van de Latijnse woorden "via" (weg) en "ducere" (vervoeging van "dictum": leiden), analoog aan het Latijnse woord "aquaduct" . De eerste viaducten waren vaak op de zelfde wijze geconstrueerd als de Romeinse aquaducten, een overspanning bestaand uit een aantal bogen van min of meer gelijke breedte.
 +
{{Afbeelding
 +
|Bestand= 180px-Nederlands verkeersbord C19.png
 +
|Grootte= 120px
 +
|Volgnummer= 01
 +
|Omschrijving= Verkeersbord max. doorrijdhoogte 3,1 m
 +
|Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Rechts
 +
}}
 +
====Beperkte doorrijhoogte====
 +
Een belangrijk kenmerk van viaducten is de hoogte van de overspanning. Een hoogte van minimaal vier meter geldt voor het wegverkeer als voldoende, op snelwegen worden viaducten meestal gebouwd op een hoogte van 5,60 meter. Bij lagere viaducten worden verbodsborden geplaatst en worden extra maatregelen genomen om te voorkomen dat een onderlangs passerend voertuig het viaduct beschadigt.
 +
=== Geschiedenis ===
 +
De eerste bruggen waren eenvoudige houten stammen of planken die een kleine beek overspanden. Daarna werden exemplaren van steen gemaakt, maar in eerste instantie alleen om het hout te ondersteunen. De boogbrug van natuursteen met [[Woorden - P#Portlandcement|cement]], werd voor het eerst door de Romeinen geconstrueerd. Veel van deze bruggen hebben de eeuwen doorstaan; de bekendste is wellicht het aquaduct "Pont du Gard" in Frankrijk, al ruim 19 eeuwen oud. Van baksteen gemetselde bruggen verschenen na de Romeinse tijd.
  
−
Een brug kan ontworpen zijn om een spoorweg, rijbaan, kanaal of waterleiding (aquaduct) te dragen. Sommige bruggen hebben een beweegbaar brugdek, wanneer verkeer te hoog is om onder de brug door te gaan. Het brugdek wordt dan tijdelijk 'verwijderd'. Zulke bruggen worden alleen over een waterweg aangelegd, bij een kruising met een weg of spoorweg zal men de brug hoog genoeg maken of anders liever een gelijkvloerse kruising aanleggen.
+
Met de industriële revolutie verscheen in 1779 de eerste gietijzeren brug, de "Iron Bridge" over de Severn in het Verenigd Koninkrijk. Maar pas na de uitvinding van staal werd het mogelijk echt grote overspanningen te maken. Sinds het begin van de 20e eeuw worden ook veel bruggen gemaakt van [[Woorden - B#Beton|beton]] en sinds het einde van de 20e eeuw zelfs van vezelversterkte [[Woorden - K#Kunststof|kunststof]]. De brugtechniek ontwikkelt zich steeds verder en de bruggen worden dan ook steeds langer.
 +
=== Soorten bruggen ===
 +
Bruggen kunnen in diverse types worden onderverdeeld in vaste en beweegbare bruggen.
 +
==== Vaste bruggen ====
 +
* Boogbrug;
 +
* Vakwerkbrug;
 +
* Liggerbrug.
 +
==== Beweegbare bruggen ====
 +
{{Afbeelding
 +
|Bestand= 220px-Nederlands verkeersbord J15.png
 +
|Grootte= 120px
 +
|Volgnummer= 02
 +
|Omschrijving= Verkeersbord beweegbare brug
 +
|Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Rechts
 +
}}
 +
Op veel plaatsen waar wegverkeer het water kruist, is het niet mogelijk de brug zo hoog te maken dat al het waterverkeer ongestoord de brug kan passeren. Verder kan het nodig zijn (vanouds bij kastelen en steden) dat men de toegangsweg afsluit voor indringers. Vandaar dat er beweegbare bruggen zijn ontwikkeld.<br>
 +
De meest voorkomende vormen zijn:
 +
* Ophaalbrug of valbrug;
 +
* (Rol)basculebrug;
 +
* Draaibrug;
 +
* Hefbrug;
 +
* Schipbrug;
 +
* Vlotbrug.
 +
Naast deze bruggen die om of langs één van de assen bewegen, zijn er de tijdelijke bruggen die bijvoorbeeld gebouwd worden door de genie van het leger als er geen mogelijkheid bestaat een rivier over te steken. In dat geval wordt vaak een pontonbrug of een Baileybrug gebouwd.
 +
==== "Fly-over" ====
 +
{{Afbeelding
 +
|Bestand= 280px-Flyover.jpg
 +
|Grootte= 200px
 +
|Volgnummer= 03
 +
|Omschrijving= Fly-over
 +
|Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Links
 +
}}
 +
Een bijzondere vorm van een spoorviaduct is de "fly-over", zie tekening 03.<br>
 +
Deze wordt meestal toegepast bij een knooppunt of aansluiting van spoorverbindingen, bijvoorbeeld op een [[Woorden - E#Emplacement|emplacement]]. De fly-over zorgt voor een betere doorstroming van het spoorverkeer. In situatie 1 moet een baanvak worden beveiligd vanwege treinen die tegelijkertijd uit tegengestelde richting over de kruising kunnen rijden.
  
−
Bruggen worden in de regel geconstrueerd uit beton, metselwerk, metaal (staal, vroeger gietijzer). Voor korte en kleinere bruggen worden andere materialen zoals hout en bamboe gebruikt. Een brug bestaat uit de twee volgende delen:
+
Om dit te voorkomen, wordt een viaduct voor één rijrichting (C) gebouwd over de rijbaan in de tegengestelde rijrichting (A) (situatie 2). Vaak gaat C ook over B heen; anders zou de helling veel te steil worden. Door ook over B heen te gaan wordt voldoende ruimte gecreëerd om te kunnen dalen.<br clear= "all" />
−
* de bovenbouw, waarover het verkeer e.d. gaat, en
+
==== Onderdoorgang of duiker ====
−
* de onderbouw, met pijlers en funderingen die de krachten van de brug op de ondergrond overbrengt.
+
Een laatste veel voorkomende kruising tussen weg/spoorweg en water, is de onderdoorgang of duiker. In dit geval heet dat geen brug.<br>
 +
Een sloot of beek vindt zijn weg door een kleine ondertunneling. Vaak is de ingang van deze ondertunneling uitgevoerd in baksteen of beton.
 +
=== Materiaalkeuze ===
 +
{{Afbeelding
 +
|Bestand= 260px-Sint-Servaasbrug Maastricht.jpg
 +
|Grootte= 250px
 +
|Volgnummer= 04
 +
|Omschrijving= Stenen boogbrug Sint Servaasbrug Maastricht
 +
|Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]]
 +
|Positie= Rechts
 +
}}
 +
De evolutie van de bruggen gaat mee met de beschikbaarheid van de constructiematerialen.
 +
==== Steen ====
 +
De Romeinse aquaducten zijn opgebouwd uit natuursteen en keramiek. Deze materialen kunnen goed druk opnemen, daarom wordt veel gebruikgemaakt van boogvormen in de brug. In later tijden werd gebruik gemaakt van bakstenen.
 +
==== Gietijzer ====
 +
Rond 1840 gebruikte men gietijzer. Dit materiaal is echter zeer bros, heeft een lage treksterkte, maar een hoge druksterkte.br>
 +
Gietijzer wordt geproduceerd in mallen. Het element dat men wenst te construeren, moet eerst in hout gemaakt worden. Deze houten kopie van het element drukt men in een mal met vormzand. Indien vloeibaar gietijzer in de zandvorm wordt gegoten ontstaat de gewenste vorm.
  
−
Een lange brug wordt, als deze over een andere weg of spoorlijn loopt, ook wel een '''viaduct''' genoemd. Soms ook wel 'Fly-over' genoemd.
+
Er is dus een grote verscheidenheid aan vormen te produceren. Uitwendig zal gietijzer een korrelige structuur hebben, omdat het in zand gevormd werd. Daardoor is gietijzer uitwendig goed te onderscheiden van smeedijzer en staal.
−
Men onderscheidt o.a. een viaduct voor wegverkeer en een spoorviaduct, al naar gelang van het soort verkeer dat over het viaduct gaat.
+
==== Smeedijzer ====
−
Een viaduct waarover alleen fietsverkeer gaat, wordt gewoonlijk fietsbrug genoemd.
+
Vanaf 1860 worden constructie-elementen van smeedijzer gebruikt. Het voordeel van smeedijzer is de hogere treksterkte, maar het heeft een lagere druksterkte dan gietijzer. Smeedijzer werd eerst gebruikt ter vervanging van de gietijzeren balken, daar waar deze op buiging belast werden (zowel druk als trek).
  
−
Het woord 'viaduct' is een moderne afleiding van de Latijnse woorden 'via' (=weg) en 'ducere' (= vervoeging van 'dictum': leiden), analoog aan het Latijnse woord '''aquaduct''' . De eerste viaducten waren vaak op eenzelfde wijze geconstrueerd als de Romeinse aquaducten, een overspanning bestaand uit een aantal bogen van min of meer gelijke breedte.  
+
Voor de kolommen werd langere tijd gebruikgemaakt van gietijzer, omdat kolommen normaal gesproken alleen op druk belast worden. Vanaf 1880 komt staal als constructiemateriaal in gebruik. Staal heeft een grote druksterkte en treksterkte, vandaar dat staal veel voor bruggen wordt gebruikt.
−
 
+
==== Gewapend beton ====
−
==Beperkte hoogte==
+
Vanaf ongeveer 1970 is beton een populair bouwmateriaal voor bruggen over rivieren en kanalen geworden. De meeste bruggen worden gemaakt uit gewapend [[Woorden - B#Beton|beton]] of voorgespannen beton.
−
[[Bestand:180px-Nederlands verkeersbord C19.png|thumb|right|120px|Nederlands verkeersbord C19 - Gesloten voor voertuigen die, met inbegrip van de lading, hoger zijn dan op het bord is aangegeven]]
+
==== Vezelversterkte kunststof ====
−
Een belangrijk kenmerk van viaducten is de hoogte van de overspanning. Een hoogte van minimaal 4 meter geldt voor het wegverkeer als voldoende, op snelwegen worden viaducten meestal gebouwd op een hoogte van 5,60 meter. Bij lagere viaducten worden verbodsborden geplaatst en worden extra maatregelen genomen om te voorkomen dat een onderlangs passerend voertuig het viaduct beschadigt.
+
Bruggen kunnen tegenwoordig ook geheel of gedeeltelijk gemaakt worden van vezelversterkte kunststof, ook wel aangeduid met "composiet". Dit materiaal kent een zeer hoge sterkte, voor zowel druk als trek. Bruggen kunnen daardoor relatief licht en slank worden uitgevoerd. Ook kent dit materiaal een hoge duurzaamheid.
−
 
+
=== Constructiedelen ===
−
== Geschiedenis ==
+
* Landhoofd, de overgang van een grondlichaam naar de brug.
−
De eerste bruggen waren eenvoudige houten stammen of planken die een kleine beek overspanden. Daarna werden exemplaren van steen gemaakt, maar in eerste instantie alleen om het hout te ondersteunen. De boogbrug van natuursteen met cement werd voor het eerst door de Romeinen geconstrueerd. Veel van deze bruggen hebben de eeuwen doorstaan; de bekendste is wellicht het aquaduct 'Pont du Gard' in Frankrijk. Van baksteen gemetselde bruggen verschenen na de Romeinse tijd.
+
* Voegen.
−
 
+
* Brugpijler.
−
Met de industriële revolutie verscheen in de 1779 de eerste gietijzeren brug, de 'Iron Bridge' in het Verenigd Koninkrijk. Maar pas na de uitvinding van staal werd het mogelijk echt grote overspanningen te maken. Sinds het begin van de 20e eeuw worden ook veel bruggen gemaakt van beton en sinds het einde van de 20e eeuw zelfs van vezelversterkte kunststof. De brugtechniek ontwikkelt zich steeds verder en de bruggen worden dan ook steeds langer.
+
* Overspanning (bouwkunde).
−
 
+
{{Linkssectie begin
−
== Soorten bruggen ==
+
|Box= AlleenInfo
−
Bruggen kunnen in diverse types worden onderverdeeld, naar de manier waarop ze zijn geconstrueerd, naar hun gebruik en naar de manier waarop ze eventueel open kunnen:
+
}}
−
 
+
{{Linkssectie tussenkop
−
=== Bruggen naar wijze van openen of dichtgaan ===
+
|Koptekst= Encyclopedie:
−
[[Bestand:220px-Nederlands verkeersbord J15.png|thumb|120px]]
+
}}
−
Op veel plaatsen waar verkeer het water kruist, is het niet mogelijk de brug zo hoog te maken dat al het waterverkeer ongestoord de brug kan passeren. Verder kan het nodig zijn (vanouds bij kastelen en steden) dat men de toegangsweg afsluit voor indringers. Vandaar dat er beweegbare bruggen zijn ontwikkeld. In theorie kan een brug in 6 richtingen bewegen:
+
{{Link intern
−
# horizontaal verschuiven langs de x-as
+
|Link= Bebouwing
−
# horizontaal verschuiven langs de y-as
+
|Linknaam= Bebouwing
−
# verticaal verschuiven langs de z-as
+
}}
−
# verdraaien om de x-as
+
{{Link intern
−
# verdraaien om de y-as
+
|Link= Beweegbare bruggen
−
# verdraaien om de z-as
+
|Linknaam= Beweegbare bruggen
−
 
+
}}
−
Hierbij loopt de x-as evenwijdig met de weg en de y-as parallel met het water. In de loop der eeuwen zijn er bruggen ontwikkeld die bewegen langs de x- en z-as en die draaien om de y- en z-as. Met de wisseling van het laatste millennium is de eerste brug gebouwd die draait om de x-as. Bewegen langs de y-as, in het verlengde van de vaarweg dus, is uiteraard nutteloos.
+
{{Link intern
−
 
+
|Link= Bovenleiding
−
[[Bestand:250px-Bridges-xyz.png|thumb|250px|Bewegingen van brugdelen: rotatie/translatie over x-, y- of z-as]]
+
|Linknaam= Bovenleiding
−
{|class="wikitable"
+
}}
−
!  !! rotatie  !! translatie
+
{{Link intern
−
|---
+
|Link= Een realistisch ontwerp
−
! x-as
+
|Linknaam= Een realistisch ontwerp
−
| width="50%" | [[kantelbrug]], [[basculebrug]], [[rolbasculebrug]] (met translatie langs de y-as)
+
}}
−
| [[rolbrug]], [[zweefbrug]], [[opvouwbare brug]], [[vlotbrug]], [[rolbasculebrug]] (met rotatie om de y-as)
+
{{Link intern
−
|---
+
|Link= Vaste bruggen
−
! y-as
+
|Linknaam= Vaste bruggen
−
| [[valbrug]], [[oorgatbrug]], [[ophaalbrug]] (of klapbrug), [[basculebrug]] (in bijzondere gevallen een staartbrug), [[opkrulbare brug]], [[pontbrug]], [[rolbasculebrug]] (met translatie langs de x-as)
+
}}
−
| [[rolbasculebrug]] (met rotatie om de x-as)
+
{{Linkssectie scheiding}}
−
|---
+
{{Linkssectie tussenkop
−
! z-as
+
|Koptekst= Externe websites:
−
| [[draaibrug (brugtype)|draaibrug]], [[kraanbrug (brugtype)|kraanbrug]], [[vliegtuigslurf]]; ook verlenging langs de x-as en in mindere mate rotatie rond de horizontale y-as (hoogteverstelbaarheid)
+
}}
−
| [[hefbrug]], [[tafelbrug]], [[afzinkbare brug]]
+
{{Link NL-Wikipedia-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 33
 +
|ExtraInfo= Goede inspiratiebronnen met veel foto's.
 +
}}
 +
{{Link Algemeen-Meerkeuze
 +
|Volgnr= 141
 +
|ExtraInfo= Goede en gedetailleerde achtergrondinformatie.
 +
}}
 +
{{Linkssectie einde}}
 +
{{Voettekst
 +
|Vorige= Bruggen en viaducten
 +
|Volgende= Vaste bruggen
 +
|VorigeMenu= Bruggen en viaducten
 +
}}{| width= "100%"
 +
|- valign= "top"
 +
! scope= "row" width="70%" |
 +
| <small>Laatste wijziging: 14 jul 2024 10:15 (UTC)</small>
 
|}
 
|}
−
 
+
[[Categorie: Alles|I]]
−
Naast deze bruggen die om of langs één van de assen bewegen zijn er tijdelijke bruggen, die bijvoorbeeld gebouwd worden door de genie van het leger als er geen mogelijkheid bestaat een rivier over te steken. In dat geval wordt vaak een pontonbrug of een baileybrug gebouwd.
+
[[Categorie: Artikel|Inleiding bruggen en viaducten]]
−
 
+
[[Categorie: Ontwerp modelbaan|I]]
−
=== Bruggen naar constructie ===
+
[[Categorie: Scenery|I]]
−
[[balkbrug (brug)|balkbrug]] - [[boogbrug]] - [[cantileverbrug]] - [[hangbrug]] - [[integraalbrug]] - [[liggerbrug]] - [[plaatbrug]] - [[pontonbrug]] - [[tuibrug]] - [[vakwerkbrug]] - [[vierendeelbrug]] - [[vlotbrug]]
+
[[Categorie: Spoorwegbouw|I]]
−
 
+
[[Categorie: Hans van de Burgt|I]]
−
=== Bruggen naar functie ===
 
−
[[spoorbrug]] - [[verkeersbrug]] - [[voetgangersbrug]] - [[fietsbrug]] - [[wildviaduct]] - [[bewoonde brug]]
 
−
 
 
−
== Materiaalkeuze ==
 
−
[[Bestand:260px-Sint-Servaasbrug Maastricht.jpg|thumb|300px|Stenen boogbrug -<br /> Sint Servaasbrug Maastricht]]
 
−
=== Steen ===
 
−
De evolutie van de bruggen gaat mee met de beschikbaarheid van de constructiematerialen. De Romeinse aquaducten zijn opgebouwd uit natuursteen en keramiek. Deze materialen kunnen goed druk opnemen, daarom wordt veel gebruikgemaakt van boogvormen in de brug. In later tijden werd gebruik gemaakt van bakstenen.
 
−
 
 
−
=== Gietijzer ===
 
−
Rond 1840 gebruikt men gietijzer. Dit materiaal is echter zeer bros, heeft een lage treksterkte maar een hoge druksterkte.<br />
 
−
Gietijzer wordt geproduceerd in mallen. Het element dat men wenst te construeren, moet eerst in hout gemaakt worden. Deze houten kopie van het element drukt men in een mal gevormd met zand. Indien we nu het gietijzer in de zandvorm 'gieten', verkrijgen we de gewenste vorm.<br />
 
−
We kunnen dus een grote verscheidenheid aan vormen produceren. Uitwendig zal gietijzer een korrelige structuur hebben, omdat het in zand gevormd werd. Daardoor is gietijzer uitwendig goed te onderscheiden van smeedijzer en staal.
 
−
 
 
−
=== Smeedijzer ===
 
−
Vanaf 1860 worden constructie-elementen van smeedijzer gebruikt. Het voordeel van smeedijzer is de hogere treksterkte, maar het heeft een lagere druksterkte dan gietijzer. Smeedijzer werd eerst gebruikt ter vervanging van de gietijzeren balken, daar waar deze op buiging belast werden (zowel druk als trek).<br />
 
−
Voor de kolommen werd langere tijd gebruikgemaakt van gietijzer, omdat kolommen idealiter alleen op druk belast worden. Vanaf 1880breekt staal als constructiemateriaal door. Staal heeft een grote druksterkte en treksterkte. Vandaar dat staal veel voor bruggen wordt gebruikt.
 
−
 
 
−
=== Gewapend beton ===
 
−
Vanaf de jaren '70 is beton een populair bouwmateriaal voor bruggen over rivieren en kanalen geworden.
 
−
De meeste bruggen worden echter nog gemaakt uit gewapend beton of voorgespannen beton.
 
−
 
 
−
=== Vezelversterkte kunststof ===
 
−
Bruggen kunnen tegenwoordig ook geheel of gedeeltelijk gemaakt worden van vezelversterkte kunststof, ook wel aangeduid met 'composiet'. Dit materiaal kent een zeer hoge sterkte, voor zowel druk als trek. Bruggen kunnen daardoor relatief licht en slank worden uitgevoerd. Ook kent dit materiaal een hoge duurzaamheid.
 
−
 
 
−
=== Bekende bruggen in Nederland ===
 
−
* Amsterdam - Magere Brug
 
−
* Arnhem - John Frostbrug
 
−
* Maastricht - Sint Servaasbrug, oudste brug van Nederland.
 
−
* Nijmegen - Waalbrug
 
−
* Rotterdam - Erasmusbrug, Willemsbrug, De Hef en Van Brienenoordbrug (alle over de rivier de Nieuwe Maas).
 
−
* Zaltbommel - Martinus Nijhoffbrug over de Waal
 
−
* Zeeland  - Zeelandbrug over de Oosterschelde, langste brug van Nederland.
 
−
* Zuid-Holland/Noord-Brabant - Moerdijkbruggen over het Hollands Diep, langste spoorbruggen van Nederland en een verkeersbrug.
 
−
 
 
−
=== Bekende bruggen in België ===
 
−
* Mirabrug, bekend van de film 'Mira', een verfilming van het boek 'De teloorgang van de Waterhoek' van Stijn Streuvels.
 
−
* Lange Wapperbrug (geschrapt plan), een deel van de Oosterweelverbinding in Antwerpen
 
−
 
 
−
===Constructiedelen===
 
−
*[[Landhoofd]], de overgang van een grondlichaam naar de brug
 
−
*[[Voeg]]en voor de [[dilatatie]]
 
−
*[[Brugpijler]]
 
−
*[[Overspanning (bouwkunde)]]
 
−
 
 
−
{{Voettekst
 
−
|Vorige= E06.06 - Bruggen en viaducten
 
−
|Volgende= E06.07 - Bomen en struiken
 
−
}}
 
−
[[Categorie: Alles|B]]
 
−
[[categorie: Scenery|Bruggen en viaducten]]
 
−
[[categorie: Ontwerp modelbaan|Bruggen en viaducten]]
 
−
[[Categorie: Artikel niet gereed]]
 

Huidige versie van 14 jul 2024 om 10:15

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: nl.wikipedia - Bewerkt door Hans van de Burgt

Inleiding

Bruggen en viaducten zijn belangrijke sfeerbepalers op een modelspoorbaan. Een realistische scenery, naar Nederlands voorbeeld, zonder bruggen of viaducten is nauwelijks mogelijk, gezien ons waterrijke land. Een bewegende ophaalbrug over een kanaal kan net dat extraatje geven aan het dorpje dat wordt nagebouwd. Maar een brug of viaduct kan ook heel functioneel zijn. Een trein over een brug laten rijden geeft doorgaans een prachtig gezicht. Daarnaast kan een trein gemakkelijk verdwijnen onder een viaduct.

In deze artikelenreeks Bruggen en viaducten wordt aandacht besteed aan veel varianten als voorbeeld voor de modelspoorbaan. Waar mogelijk wordt steeds ook aandacht besteed aan de spoortoepassing van een brug. Tenslotte wordt een overzicht gegeven van wat er op bruggengebied te koop is bij de modelspoorhandel.
Een brug is een vaste of beweegbare verbinding voor het verkeer, tussen twee punten die gescheiden zijn door een rivier, kanaal (waterweg), kloof, dal, weg, spoorweg of een ander overbrugbaar obstakel.

Een brug kan ontworpen zijn om een spoorweg, rijbaan, kanaal of waterleiding (aquaduct) te dragen. Sommige bruggen hebben een beweegbaar brugdek, wanneer waterverkeer te hoog is om onder de brug door te gaan. Het brugdek wordt dan tijdelijk "verwijderd". Zulke bruggen worden alleen over een waterweg aangelegd, bij een kruising met een weg of spoorweg zal men de brug hoog genoeg maken of anders liever een gelijkvloerse kruising aanleggen.
Bruggen worden in de regel geconstrueerd uit beton, metselwerk, metaal (staal, vroeger gietijzer). Voor korte en kleinere bruggen worden andere materialen zoals hout en bamboe gebruikt. Een brug bestaat uit de volgende twee delen:

  • De bovenbouw, waarover het verkeer gaat.
  • De onderbouw, met pijlers en funderingen, die de krachten van de brug op de ondergrond overbrengt.

Een lange brug over een weg of spoorlijn wordt ook wel een "viaduct" of soms ook wel "fly-over" genoemd. Men onderscheidt o.a. een viaduct voor wegverkeer en een spoorviaduct, al naar gelang het soort verkeer dat over het viaduct gaat. Een viaduct waarover alleen fietsverkeer gaat, wordt gewoonlijk fietsbrug genoemd.
Het woord "viaduct" is een moderne afleiding van de Latijnse woorden "via" (weg) en "ducere" (vervoeging van "dictum": leiden), analoog aan het Latijnse woord "aquaduct" . De eerste viaducten waren vaak op de zelfde wijze geconstrueerd als de Romeinse aquaducten, een overspanning bestaand uit een aantal bogen van min of meer gelijke breedte.

180px-Nederlands verkeersbord C19.png
Afbeelding: 01
Verkeersbord max. doorrijdhoogte 3,1 m
Bron: wikipedia.org CCimage.jpg

Beperkte doorrijhoogte

Een belangrijk kenmerk van viaducten is de hoogte van de overspanning. Een hoogte van minimaal vier meter geldt voor het wegverkeer als voldoende, op snelwegen worden viaducten meestal gebouwd op een hoogte van 5,60 meter. Bij lagere viaducten worden verbodsborden geplaatst en worden extra maatregelen genomen om te voorkomen dat een onderlangs passerend voertuig het viaduct beschadigt.

Geschiedenis

De eerste bruggen waren eenvoudige houten stammen of planken die een kleine beek overspanden. Daarna werden exemplaren van steen gemaakt, maar in eerste instantie alleen om het hout te ondersteunen. De boogbrug van natuursteen met cement, werd voor het eerst door de Romeinen geconstrueerd. Veel van deze bruggen hebben de eeuwen doorstaan; de bekendste is wellicht het aquaduct "Pont du Gard" in Frankrijk, al ruim 19 eeuwen oud. Van baksteen gemetselde bruggen verschenen na de Romeinse tijd.

Met de industriële revolutie verscheen in 1779 de eerste gietijzeren brug, de "Iron Bridge" over de Severn in het Verenigd Koninkrijk. Maar pas na de uitvinding van staal werd het mogelijk echt grote overspanningen te maken. Sinds het begin van de 20e eeuw worden ook veel bruggen gemaakt van beton en sinds het einde van de 20e eeuw zelfs van vezelversterkte kunststof. De brugtechniek ontwikkelt zich steeds verder en de bruggen worden dan ook steeds langer.

Soorten bruggen

Bruggen kunnen in diverse types worden onderverdeeld in vaste en beweegbare bruggen.

Vaste bruggen

  • Boogbrug;
  • Vakwerkbrug;
  • Liggerbrug.

Beweegbare bruggen

220px-Nederlands verkeersbord J15.png
Afbeelding: 02
Verkeersbord beweegbare brug
Bron: wikipedia.org CCimage.jpg

Op veel plaatsen waar wegverkeer het water kruist, is het niet mogelijk de brug zo hoog te maken dat al het waterverkeer ongestoord de brug kan passeren. Verder kan het nodig zijn (vanouds bij kastelen en steden) dat men de toegangsweg afsluit voor indringers. Vandaar dat er beweegbare bruggen zijn ontwikkeld.
De meest voorkomende vormen zijn:

  • Ophaalbrug of valbrug;
  • (Rol)basculebrug;
  • Draaibrug;
  • Hefbrug;
  • Schipbrug;
  • Vlotbrug.

Naast deze bruggen die om of langs één van de assen bewegen, zijn er de tijdelijke bruggen die bijvoorbeeld gebouwd worden door de genie van het leger als er geen mogelijkheid bestaat een rivier over te steken. In dat geval wordt vaak een pontonbrug of een Baileybrug gebouwd.

"Fly-over"

280px-Flyover.jpg
Afbeelding: 03
Fly-over
Bron: wikipedia.org CCimage.jpg

Een bijzondere vorm van een spoorviaduct is de "fly-over", zie tekening 03.
Deze wordt meestal toegepast bij een knooppunt of aansluiting van spoorverbindingen, bijvoorbeeld op een emplacement. De fly-over zorgt voor een betere doorstroming van het spoorverkeer. In situatie 1 moet een baanvak worden beveiligd vanwege treinen die tegelijkertijd uit tegengestelde richting over de kruising kunnen rijden.

Om dit te voorkomen, wordt een viaduct voor één rijrichting (C) gebouwd over de rijbaan in de tegengestelde rijrichting (A) (situatie 2). Vaak gaat C ook over B heen; anders zou de helling veel te steil worden. Door ook over B heen te gaan wordt voldoende ruimte gecreëerd om te kunnen dalen.

Onderdoorgang of duiker

Een laatste veel voorkomende kruising tussen weg/spoorweg en water, is de onderdoorgang of duiker. In dit geval heet dat geen brug.
Een sloot of beek vindt zijn weg door een kleine ondertunneling. Vaak is de ingang van deze ondertunneling uitgevoerd in baksteen of beton.

Materiaalkeuze

260px-Sint-Servaasbrug Maastricht.jpg
Afbeelding: 04
Stenen boogbrug Sint Servaasbrug Maastricht
Bron: wikipedia.org CCimage.jpg

De evolutie van de bruggen gaat mee met de beschikbaarheid van de constructiematerialen.

Steen

De Romeinse aquaducten zijn opgebouwd uit natuursteen en keramiek. Deze materialen kunnen goed druk opnemen, daarom wordt veel gebruikgemaakt van boogvormen in de brug. In later tijden werd gebruik gemaakt van bakstenen.

Gietijzer

Rond 1840 gebruikte men gietijzer. Dit materiaal is echter zeer bros, heeft een lage treksterkte, maar een hoge druksterkte.br> Gietijzer wordt geproduceerd in mallen. Het element dat men wenst te construeren, moet eerst in hout gemaakt worden. Deze houten kopie van het element drukt men in een mal met vormzand. Indien vloeibaar gietijzer in de zandvorm wordt gegoten ontstaat de gewenste vorm.

Er is dus een grote verscheidenheid aan vormen te produceren. Uitwendig zal gietijzer een korrelige structuur hebben, omdat het in zand gevormd werd. Daardoor is gietijzer uitwendig goed te onderscheiden van smeedijzer en staal.

Smeedijzer

Vanaf 1860 worden constructie-elementen van smeedijzer gebruikt. Het voordeel van smeedijzer is de hogere treksterkte, maar het heeft een lagere druksterkte dan gietijzer. Smeedijzer werd eerst gebruikt ter vervanging van de gietijzeren balken, daar waar deze op buiging belast werden (zowel druk als trek).

Voor de kolommen werd langere tijd gebruikgemaakt van gietijzer, omdat kolommen normaal gesproken alleen op druk belast worden. Vanaf 1880 komt staal als constructiemateriaal in gebruik. Staal heeft een grote druksterkte en treksterkte, vandaar dat staal veel voor bruggen wordt gebruikt.

Gewapend beton

Vanaf ongeveer 1970 is beton een populair bouwmateriaal voor bruggen over rivieren en kanalen geworden. De meeste bruggen worden gemaakt uit gewapend beton of voorgespannen beton.

Vezelversterkte kunststof

Bruggen kunnen tegenwoordig ook geheel of gedeeltelijk gemaakt worden van vezelversterkte kunststof, ook wel aangeduid met "composiet". Dit materiaal kent een zeer hoge sterkte, voor zowel druk als trek. Bruggen kunnen daardoor relatief licht en slank worden uitgevoerd. Ook kent dit materiaal een hoge duurzaamheid.

Constructiedelen

  • Landhoofd, de overgang van een grondlichaam naar de brug.
  • Voegen.
  • Brugpijler.
  • Overspanning (bouwkunde).

Meer informatie

Encyclopedie:
Externe websites:
Goede inspiratiebronnen met veel foto's.
Goede en gedetailleerde achtergrondinformatie.


Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu
Vorige | Volgende
 Contact met de redactie: Contact met de redactie 
Laatste wijziging: 14 jul 2024 10:15 (UTC)
Overgenomen van "https://encyclopedie.beneluxspoor.eu/index.php?title=Inleiding_bruggen_en_viaducten&oldid=52199"