|
|
| Regel 7: |
Regel 7: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| − |
| |
| | '''Gotische bogen''' zijn de betonnen portalen waar de [[bovenleiding]] aan opgehangen is in de lijn Utrecht — Hilversum. | | '''Gotische bogen''' zijn de betonnen portalen waar de [[bovenleiding]] aan opgehangen is in de lijn Utrecht — Hilversum. |
| | | | |
| − | Tijdens de 2e wereldoorlog zijn in Nederland bijna alle spoorlijnen gebombardeerd. Omdat er in de oorlog heel veel staal voor oorlogsmaterieel gebruikt is, was daar bij de wederopbouw een tekort aan, waardoor het gebruik van staal te duur was. Boven een aantal spoorlijnen in Nederland zijn daarom betonnen in plaats van stalen bovenleidingportalen geplaatst. Het kerkraamvormige model, een zogenaamd 'driescharnierportaal' ofwel de Gotische boog die voor de lijn Utrecht — Hilversum gebruikt werd, is echter van begin af aan uniek geweest. | + | Tijdens de 2e wereldoorlog zijn in Nederland bijna alle spoorlijnen gebombardeerd. Omdat er in de oorlog heel veel staal voor oorlogsmaterieel gebruikt is, was daar bij de wederopbouw een tekort aan, waardoor het gebruik van staal te duur was. Boven een aantal spoorlijnen in Nederland zijn daarom betonnen in plaats van stalen bovenleidingportalen geplaatst. Het kerkraamvormige model, een zogenaamd "driescharnierportaal" ofwel de Gotische boog die voor de lijn Utrecht — Hilversum gebruikt werd, is echter van begin af aan uniek geweest. |
| − | | |
| | {{Afbeelding 3 naast elkaar | | {{Afbeelding 3 naast elkaar |
| | |Bestand= Gotischeboog-01.jpg | | |Bestand= Gotischeboog-01.jpg |
| Regel 31: |
Regel 29: |
| | |Tussenruimte2= 10px | | |Tussenruimte2= 10px |
| | }} | | }} |
| − | | + | De geëlektrificeerde baanvakken Utrecht — Amersfoort en Utrecht — Hilversum werden op 4 mei 1942 geopend. Het traject Utrecht — Amersfoort heeft men nog wel geheel in staal kunnen afbouwen. Het driescharnierportaal is de betonnen uitvoering van een portaalontwerp uit 1934-1935.<br> |
| − | De geëlektrificeerde baanvakken Utrecht — Amersfoort en Utrecht — Hilversum werden op 4 mei 1942 geopend. Het traject Utrecht — Amersfoort heeft men nog wel geheel in staal kunnen afbouwen. Het driescharnierportaal is de betonnen uitvoering van een portaalontwerp uit 1934-1935. | |
| − | | |
| | Nadelen van deze betonnen bovenleidingportalen zijn dat ze kostbaar zijn, moeilijk te plaatsen en ook moeilijk weg te nemen, storingsgevoeliger en onveiliger zijn. Bij een aanrijding knappen ze snel af, terwijl een stalen versie over het algemeen alleen meer- of minder verbogen raakt. Daarom zijn de betonnen versies in bijna heel Nederland ondertussen weer vervangen door stalen uitvoeringen. | | Nadelen van deze betonnen bovenleidingportalen zijn dat ze kostbaar zijn, moeilijk te plaatsen en ook moeilijk weg te nemen, storingsgevoeliger en onveiliger zijn. Bij een aanrijding knappen ze snel af, terwijl een stalen versie over het algemeen alleen meer- of minder verbogen raakt. Daarom zijn de betonnen versies in bijna heel Nederland ondertussen weer vervangen door stalen uitvoeringen. |
| − |
| |
| | === Onderhoud en sloop === | | === Onderhoud en sloop === |
| | Omdat er (zoals bij de stalen versie) geen stuk kan worden uitgesneden met een snijbrander, dient men met tenminste twee hijskranen tegelijk te werken bij het wegnemen van het portaal. Een hachelijke onderneming omdat iedere helft van het portaal veel zwaarder is dan de helft van een stalen driescharnierportaal. Kritiek moment bij het wegnemen is wanneer de pen van het scharnier bovenin uit dit scharnier wordt verwijderd. Zodra de pen er uit is, bewegen beide helften met een ruk omdat er een grote spanning op de beide helften staat. Ook met een hoogwerker blijft het een riskante onderneming. | | Omdat er (zoals bij de stalen versie) geen stuk kan worden uitgesneden met een snijbrander, dient men met tenminste twee hijskranen tegelijk te werken bij het wegnemen van het portaal. Een hachelijke onderneming omdat iedere helft van het portaal veel zwaarder is dan de helft van een stalen driescharnierportaal. Kritiek moment bij het wegnemen is wanneer de pen van het scharnier bovenin uit dit scharnier wordt verwijderd. Zodra de pen er uit is, bewegen beide helften met een ruk omdat er een grote spanning op de beide helften staat. Ook met een hoogwerker blijft het een riskante onderneming. |
| − |
| |
| | === Verschillende modellen === | | === Verschillende modellen === |
| − | De afspanportalen zijn zwaarder van uitvoering en niet 'doorzichtig' zoals de normale vrije-baan-portalen. Voor | + | De afspanportalen zijn zwaarder van uitvoering en niet "doorzichtig" zoals de normale vrije-baan-portalen. Voor |
| | [[Woorden - E#Emplacement|emplacementen]] heeft men een aantal verlengstukken gemaakt die het mogelijk maken één van de spanten 1,50 meter naar buiten te plaatsen. Dit om te voorkomen dat er opnieuw een (zeer kostbare) betonmal moest worden gemaakt. Het verlengstuk zit bovenin het portaal, ter plaatse van het scharnier. | | [[Woorden - E#Emplacement|emplacementen]] heeft men een aantal verlengstukken gemaakt die het mogelijk maken één van de spanten 1,50 meter naar buiten te plaatsen. Dit om te voorkomen dat er opnieuw een (zeer kostbare) betonmal moest worden gemaakt. Het verlengstuk zit bovenin het portaal, ter plaatse van het scharnier. |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| Regel 57: |
Regel 51: |
| | |Tussenruimte= 12px | | |Tussenruimte= 12px |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | === De Gotische boog in model === | | === De Gotische boog in model === |
| | Om de Gotische portalen op de modelspoorbaan toe te passen, moet rekening worden gehouden met de geometrie van het gekozen railsysteem en het voorgeschreven profiel van vrije ruimte (zie hiervoor het artikel [[Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA]]). | | Om de Gotische portalen op de modelspoorbaan toe te passen, moet rekening worden gehouden met de geometrie van het gekozen railsysteem en het voorgeschreven profiel van vrije ruimte (zie hiervoor het artikel [[Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA]]). |
| Regel 69: |
Regel 62: |
| | * Roco Line: 62,0 mm. | | * Roco Line: 62,0 mm. |
| | * Peco Streamline: 52,0 mm. | | * Peco Streamline: 52,0 mm. |
| − |
| |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Gotischeboog-06.png | | |Bestand= Gotischeboog-06.png |
| Regel 78: |
Regel 70: |
| | |Maker= Hans van de Burgt | | |Maker= Hans van de Burgt |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | Er kan natuurlijk voor gekozen worden om de modelrails op een onderlinge afstand van 45 mm te leggen. Dit kan dan echter uitsluitend op een recht baanvak omdat er anders grote aanpassingen (en kosten) gemaakt moeten worden om e.e.a. in te passen in de standaard railgeometrie. Gelukkig is onder de standaard Gotische boog net voldoende voorgeschreven vrije ruimte, zie tekening: | | Er kan natuurlijk voor gekozen worden om de modelrails op een onderlinge afstand van 45 mm te leggen. Dit kan dan echter uitsluitend op een recht baanvak omdat er anders grote aanpassingen (en kosten) gemaakt moeten worden om e.e.a. in te passen in de standaard railgeometrie. Gelukkig is onder de standaard Gotische boog net voldoende voorgeschreven vrije ruimte, zie tekening: |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| Regel 88: |
Regel 79: |
| | |Maker= Hans van de Burgt | | |Maker= Hans van de Burgt |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | Een fraaiere oplossing is het gebruik van een verlengstuk. Hierboven werd uitgelegd dat dit verlengstuk dient om ruimte te creëren voor een emplacement. Het kan echter - met even veel recht - ook worden toegepast om de onderlinge railafstand aan te passen aan de railgeometrie van het gekozen railsysteem. In onderstaande schaaltekening is een uitwerking hiervan voor het Fleischmann Profi-Railsysteem gegeven. | | Een fraaiere oplossing is het gebruik van een verlengstuk. Hierboven werd uitgelegd dat dit verlengstuk dient om ruimte te creëren voor een emplacement. Het kan echter - met even veel recht - ook worden toegepast om de onderlinge railafstand aan te passen aan de railgeometrie van het gekozen railsysteem. In onderstaande schaaltekening is een uitwerking hiervan voor het Fleischmann Profi-Railsysteem gegeven. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| Regel 98: |
Regel 88: |
| | |Maker= Hans van de Burgt | | |Maker= Hans van de Burgt |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | === Van theorie naar praktijk === | | === Van theorie naar praktijk === |
| − | Kijk voor meer informatie over de Gotische Boog op de website van ''De Gotischeboog''. De webmaster daarvan is een particulier uit Wemeldinge. Hij heeft een H0-modelspoorbaan gebouwd naar voorbeeld van de Midden-Nederlandse ''Oosterspoorweg Hilversum — Utrecht''. Hier zijn voorbeelden te zien van de hierboven beschreven betonnen bovenleidingportalen. | + | Kijk voor meer informatie over de Gotische Boog op de website van "De Gotischeboog". De webmaster daarvan is een particulier uit Wemeldinge. Hij heeft een H0-modelspoorbaan gebouwd naar voorbeeld van de Midden-Nederlandse "Oosterspoorweg Hilversum — Utrecht". Hier zijn voorbeelden te zien van de hierboven beschreven betonnen bovenleidingportalen. |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= AVink-01.jpg | | |Bestand= AVink-01.jpg |
| Regel 108: |
Regel 97: |
| | |Maker= Ad Vink | | |Maker= Ad Vink |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 120: |
Regel 108: |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| − | |Link= Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA | + | |Link= Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN |
| − | |Linknaam= Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA | + | |Linknaam= Modelbaannormen NEM/MOROP, NMRA en RCN |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| Regel 137: |
Regel 125: |
| | {{Link Algemeen-Meerkeuze | | {{Link Algemeen-Meerkeuze |
| | |Volgnr= 224 <!-- gotischebo --> | | |Volgnr= 224 <!-- gotischebo --> |
| − | |ExtraInfo= 'De Gotische Boog'. | + | |ExtraInfo= "De Gotische Boog". |
| | }} | | }} |
| | {{Link Algemeen-Meerkeuze | | {{Link Algemeen-Meerkeuze |
| | |Volgnr= 227 <!-- nicospilt --> | | |Volgnr= 227 <!-- nicospilt --> |
| − | |ExtraInfo= Baanvak 'Utrecht — Hilversum'. | + | |ExtraInfo= Baanvak "Utrecht — Hilversum". |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie einde}} | | {{Linkssectie einde}} |
| − |
| |
| | {{Gerelateerde termen | | {{Gerelateerde termen |
| | |Termen= Marklin, Maerklin, Märklin}} | | |Termen= Marklin, Maerklin, Märklin}} |
| − |
| |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| | |Vorige= Afspaninrichtingen in DIN en DLO | | |Vorige= Afspaninrichtingen in DIN en DLO |
| Regel 154: |
Regel 140: |
| | }}{| width= "100%" | | }}{| width= "100%" |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| − | ! scope= "row" width="77%" | | + | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small>Laatste wijziging: 3 mrt 2023 11:59 (UTC)</small> | + | | <small>Laatste wijziging: 3 aug 2024 10:36 (UTC)</small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|G]] | | [[Categorie: Alles|G]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Lex van Boetzelaer en Ad Vink
Gotische bogen zijn de betonnen portalen waar de bovenleiding aan opgehangen is in de lijn Utrecht — Hilversum.
Tijdens de 2e wereldoorlog zijn in Nederland bijna alle spoorlijnen gebombardeerd. Omdat er in de oorlog heel veel staal voor oorlogsmaterieel gebruikt is, was daar bij de wederopbouw een tekort aan, waardoor het gebruik van staal te duur was. Boven een aantal spoorlijnen in Nederland zijn daarom betonnen in plaats van stalen bovenleidingportalen geplaatst. Het kerkraamvormige model, een zogenaamd "driescharnierportaal" ofwel de Gotische boog die voor de lijn Utrecht — Hilversum gebruikt werd, is echter van begin af aan uniek geweest.
|
|
|
|
|
| Afbeelding: 01
|
|
Afbeelding: 02
|
|
Afbeelding: 03
|
| Gotische bogen
|
|
Gotische boog
|
|
Uithouder aan Y-beugel
|
| Foto gemaakt door: Johan Sponselee
|
|
Foto gemaakt door: Johan Sponselee
|
|
Foto gemaakt door: Johan Sponselee
|
De geëlektrificeerde baanvakken Utrecht — Amersfoort en Utrecht — Hilversum werden op 4 mei 1942 geopend. Het traject Utrecht — Amersfoort heeft men nog wel geheel in staal kunnen afbouwen. Het driescharnierportaal is de betonnen uitvoering van een portaalontwerp uit 1934-1935.
Nadelen van deze betonnen bovenleidingportalen zijn dat ze kostbaar zijn, moeilijk te plaatsen en ook moeilijk weg te nemen, storingsgevoeliger en onveiliger zijn. Bij een aanrijding knappen ze snel af, terwijl een stalen versie over het algemeen alleen meer- of minder verbogen raakt. Daarom zijn de betonnen versies in bijna heel Nederland ondertussen weer vervangen door stalen uitvoeringen.
Onderhoud en sloop
Omdat er (zoals bij de stalen versie) geen stuk kan worden uitgesneden met een snijbrander, dient men met tenminste twee hijskranen tegelijk te werken bij het wegnemen van het portaal. Een hachelijke onderneming omdat iedere helft van het portaal veel zwaarder is dan de helft van een stalen driescharnierportaal. Kritiek moment bij het wegnemen is wanneer de pen van het scharnier bovenin uit dit scharnier wordt verwijderd. Zodra de pen er uit is, bewegen beide helften met een ruk omdat er een grote spanning op de beide helften staat. Ook met een hoogwerker blijft het een riskante onderneming.
Verschillende modellen
De afspanportalen zijn zwaarder van uitvoering en niet "doorzichtig" zoals de normale vrije-baan-portalen. Voor
emplacementen heeft men een aantal verlengstukken gemaakt die het mogelijk maken één van de spanten 1,50 meter naar buiten te plaatsen. Dit om te voorkomen dat er opnieuw een (zeer kostbare) betonmal moest worden gemaakt. Het verlengstuk zit bovenin het portaal, ter plaatse van het scharnier.
|
|
|
| Afbeelding: 04
|
|
Afbeelding: 05
|
| Portaal met binnenliggende versterkingsdraden
|
|
Portaal met buitenliggende versterkingsdraden
|
| Tekening gemaakt door: Johan Sponselee
|
|
Tekening gemaakt door: Johan Sponselee
|
De Gotische boog in model
Om de Gotische portalen op de modelspoorbaan toe te passen, moet rekening worden gehouden met de geometrie van het gekozen railsysteem en het voorgeschreven profiel van vrije ruimte (zie hiervoor het artikel Modelbaannormen NEM/MOROP en NMRA).
In H0 model wordt de afstand tussen de portaalmast en het hart van het spoor steeds op 30 mm gehouden. Ook bij de toepassing van de Gotische boog wordt uitgegaan van het profiel van vrijeruimte wat is vastgelegd in NEM 103. In onderstaande schaaltekening is de basisvorm van de Gotische boog te zien. Vanaf het hart van het spoor resteert een ruimte tussen beide sporen van 45 mm. Omgerekend is dat dus bijna vier meter in werkelijkheid.
Echter, als deze standaard Gotische boog wordt toegepast op de modelspoorbaan, zullen beide parallelsporen aanzienlijk krapper tegen elkaar aan moeten komen te liggen dan op grond van het gekozen railsysteem en de daarbij behorende railgeometrie gebruikelijk is. Een paar voorbeelden:
- Märklin C-rails: 64,3 mm.
- Märklin K-rails: 57,0 mm.
- Fleischmann Profi-Rails: 63,5 mm.
- Roco Line: 62,0 mm.
- Peco Streamline: 52,0 mm.
|
| Afbeelding: 06
|
| Maatvoering
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Er kan natuurlijk voor gekozen worden om de modelrails op een onderlinge afstand van 45 mm te leggen. Dit kan dan echter uitsluitend op een recht baanvak omdat er anders grote aanpassingen (en kosten) gemaakt moeten worden om e.e.a. in te passen in de standaard railgeometrie. Gelukkig is onder de standaard Gotische boog net voldoende voorgeschreven vrije ruimte, zie tekening:
|
| Afbeelding: 07
|
| Profiel van vrije ruimte (PVR)
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Een fraaiere oplossing is het gebruik van een verlengstuk. Hierboven werd uitgelegd dat dit verlengstuk dient om ruimte te creëren voor een emplacement. Het kan echter - met even veel recht - ook worden toegepast om de onderlinge railafstand aan te passen aan de railgeometrie van het gekozen railsysteem. In onderstaande schaaltekening is een uitwerking hiervan voor het Fleischmann Profi-Railsysteem gegeven.
|
| Afbeelding: 08
|
Portaal met binnenliggende versterkingsdraden,
zoals gebruikt bij de perrons Hilversum Sportpark en Hollandsche Rading en nergens anders
|
| Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt
|
Van theorie naar praktijk
Kijk voor meer informatie over de Gotische Boog op de website van "De Gotischeboog". De webmaster daarvan is een particulier uit Wemeldinge. Hij heeft een H0-modelspoorbaan gebouwd naar voorbeeld van de Midden-Nederlandse "Oosterspoorweg Hilversum — Utrecht". Hier zijn voorbeelden te zien van de hierboven beschreven betonnen bovenleidingportalen.
|
| Afbeelding: 09
|
| De Gotische boog op de modelbaan
|
| Foto gemaakt door: Ad Vink
|
Meer informatie
Externe websites:
|
Voor meer informatie over de Gotische Boog, zie o.a.:
|
|
|
"De Gotische Boog".
|
|
|
Baanvak "Utrecht — Hilversum".
|
Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Märklin
|
|
Laatste wijziging: 3 aug 2024 10:36 (UTC)
|
