|
|
| Regel 7: |
Regel 7: |
| | In modelspoorland zijn eigenlijk twee basis '''railsystemen''' beschikbaar; [[Basis railsystemen|tweerail en drierail]]. Deze verschillen zowel fysiek als elektrisch. | | In modelspoorland zijn eigenlijk twee basis '''railsystemen''' beschikbaar; [[Basis railsystemen|tweerail en drierail]]. Deze verschillen zowel fysiek als elektrisch. |
| | === Fysiek verschil === | | === Fysiek verschil === |
| − | Bij tweerail zijn er twee spoorstaven. Hierbij staat de plus (+) van de gelijkspanning op de ene spoorstaaf en de min (eigenlijk de 0 "nul") (—) op de andere spoorstaaf (zie afbeelding 01). In de rijrichting gezien is plus rechts en min (0) links. | + | Bij tweerail zijn er twee [[Woorden - S#Spoorstaven|spoorstaven]]. Hierbij staat de plus (+) van de [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijkspanning]] op de ene spoorstaaf en de min (eigenlijk de 0 "nul") (—) op de andere spoorstaaf (zie afbeelding 01). In de rijrichting gezien is plus rechts en min (0) links. |
| | | | |
| − | Drierail is wat de naam ook eigenlijk zegt: drie stroomgeleiders. Vroeger nog echt drie complete spoorstaven maar tegenwoordig zogenaamde puntcontacten (soms wordt deze benaming afgekort tot "puco's" in het midden. De locomotief neemt [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] af via de rails en via een sleepcontact dat over de puntcontacten glijdt (zie afbeelding 02). | + | Drierail is wat de naam ook eigenlijk zegt: drie stroomgeleiders. Vroeger nog echt drie complete spoorstaven maar tegenwoordig zogenaamde [[Woorden - P#Puntcontacten|puntcontacten]] (soms wordt deze benaming afgekort tot "puco's" in het midden. De [[Woorden - L#Locomotief|locomotief]] neemt [[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]] ([[Woorden - W#Wisselspanning|wisselspanning]]) af via de rails en via een sleepcontact dat over de puntcontacten glijdt (zie afbeelding 02). |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| | |Bestand= Spanningtoevoer-02.gif | | |Bestand= Spanningtoevoer-02.gif |
| | |Bestand2= Spanningtoevoer-01.gif | | |Bestand2= Spanningtoevoer-01.gif |
| − | |Grootte= 265px | + | |Grootte= 257px |
| | |Grootte2= 265px | | |Grootte2= 265px |
| | |Volgnummer= 01 | | |Volgnummer= 01 |
| Regel 25: |
Regel 25: |
| | }} | | }} |
| | === Elektrisch verschil === | | === Elektrisch verschil === |
| − | Vroeger werden tweerail en drierail ook wel aangeduid met "gelijk[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]" en "wisselstroom". Dit kwam omdat bij tweerail gelijkspanning werd gebruikt. De rijrichting werd gewisseld door bij de regelaar de polen om te keren (te verwisselen). Bij drierail werkt dit anders. Hierbij wordt gebruik gemaakt van wissel[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]. Door via de [[Elektronica basis#De transformator|transformator]] een korte puls van 20 V op de baan te zetten, wordt er intern (in de loc) een bistabiel relais omgezet, waardoor de spanning over de veldwikkeling van de motor omkeert. De loc zal dan de andere kant uit gaan rijden. | + | Vroeger werden tweerail en drierail ook wel aangeduid met "gelijk[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]" en "wisselstroom". |
| − | | + | ==== Tweerail ==== |
| − | Een bijzondere vorm van een drierail systeem was het vroeger populaire "Trix Express" op gelijkspanning. Daarbij vormde elke, onderling geïsoleerde, spoorstaaf een stroomkring met de middenrail als gemeenschappelijke terugvoer. Daardoor was het mogelijk om, onafhankelijk van elkaar, twee treinen tegelijk op hetzelfde spoor te bedienen. Met bovenleiding was zelfs een drie-treinenbedrijf mogelijk. Na de overname van de firma Trix door Märklin wordt Trix Express echter niet meer geproduceerd. | + | Dit kwam doordat bij tweerail [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijkspanning]] werd gebruikt. De spanning van de [[Elektronica basis#De transformator|transformator]] wordt gelijkgericht met een [[Elektronica basis#De bruggelijkrichter|bruggelijkrichter]] ("B" in afbeelding 03). De rijrichting wordt gewisseld door bij de regelaar de polen om te keren (te verwisselen) met een ompoolschakelaar. De snelheid wordt geregeld door een elektronische regeling, met een [[Elektronica basis#De potentiometer|potentiometer]] van 0 naar maximum. (zie: afbeelding 03). |
| | + | ==== Drierail ==== |
| | + | Bij drierail werkt dit anders. Hierbij wordt gebruik gemaakt van [[Woorden - W#Wisselspanning|wisselspanning]] (wisselstroom). Door via de transformator een korte puls van 24 V (de groene draad in afbeelding 04) op de baan te zetten, wordt er intern in de [[Woorden - L#Locomotief|locomotief]] een bistabiel relais omgezet, waardoor de spanning over de veldwikkeling van de motor omkeert. De loc zal dan de andere kant uit gaan rijden. De snelheid wordt geregeld door een andere aftakking van de transformator te kiezen met een schakelaar ("S" in afbeelding 04). |
| | + | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| | + | |Bestand= Voeding-tweerail.gif |
| | + | |Bestand2= Transformator-drierail.gif |
| | + | |Grootte= 385px |
| | + | |Grootte2= 280px |
| | + | |Volgnummer= 03 |
| | + | |Volgnummer2= 04 |
| | + | |Omschrijving= Spanningtoevoer naar de rails bij tweerail |
| | + | |Omschrijving2= Spanningtoevoer naar de rails bij drierail |
| | + | |Type= Tekening |
| | + | |Type2= Tekening |
| | + | |Maker= Fred Eikelboom |
| | + | |Maker2= Fred Eikelboom |
| | + | |Tussenruimte= 20px |
| | + | }} |
| | + | Een bijzondere vorm van een drierail systeem was het vroeger populaire "Trix Express" op [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijkspanning]]. Daarbij vormde elke, onderling geïsoleerde, [[Woorden - S#Spoorstaven|spoorstaven]] een stroomkring met de middenrail als gemeenschappelijke terugvoer. Daardoor was het mogelijk om, onafhankelijk van elkaar, twee treinen tegelijk op hetzelfde spoor te bedienen. Met bovenleiding was zelfs een drie-treinenbedrijf mogelijk. Na de overname van de firma Trix door Märklin wordt Trix Express echter niet meer geproduceerd. |
| | === Het verschil tussen tweerail- en drierailmaterieel === | | === Het verschil tussen tweerail- en drierailmaterieel === |
| − | Het verschil tussen drierail "wissel[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]"-wagens en tweerail "gelijkstroom"-wagens" zit in de assen/wielen. Bij het drierailsysteem zijn de wielen via de as elektrisch met elkaar verbonden, bij het tweerailsysteem zijn ze van elkaar geïsoleerd omdat er anders kortsluiting ontstaat. Of een wielset (as plus wielen) geschikt is voor tweerail, is te zien aan de kunststof isolatiebusjes die wel of niet aanwezig zijn tussen as en wiel (zie afbeelding 01). Een "wissel[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]wagen" kan dus niet op een gelijkstroombaan rijden, een "gelijkstroomwagen" kan wel op een wisselstroombaan rijden. | + | Het verschil tussen drierail "wissel[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]"-wagens en tweerail "gelijkstroom"-wagens" zit in de assen/wielen. Bij het drierailsysteem zijn de wielen via de as elektrisch met elkaar verbonden, bij het tweerailsysteem zijn ze van elkaar geïsoleerd omdat er anders [[Woorden - K#Kortsluiting|kortsluiting]] ontstaat. Of een wielset (=as plus wielen) geschikt is voor tweerail, is te zien aan de [[Woorden - K#Kunststof|kunststof]] isolatiebusjes die wel of niet aanwezig zijn tussen as en wiel (zie afbeelding 01). Een "wissel[[Woorden - E#Elektrische stroom|stroom]]wagen" kan dus niet op een gelijkstroombaan rijden, want dan veroorzaken de wielen kortsluiting, een "gelijkstroomwagen" kan wel op een wisselstroombaan rijden. |
| | === Digitaal === | | === Digitaal === |
| − | Bij "digitaal" is er geen sprake meer van gelijk- of wisselspanning. Zowel tweerail als drierail maakt bij "digitaal" gebruik van een spanning in blokvorm (blokgolf met wisselende polariteit). In dit blokpatroon is informatie opgeslagen over het id (het adres) en het commando naar de locomotief. Elke locomotief heeft een decoder die deze informatie kan lezen en de opdrachten kan uitvoeren. | + | Bij [[Woorden - D#Digitaal|"digitaal"]] is er geen sprake meer van [[Woorden - G#Gelijkspanning|gelijk-]] of [[Woorden - W#Wisselspanning|wisselspanning]]. Zowel tweerail als drierail maakt bij "digitaal" gebruik van een spanning in blokvorm (blokgolf met wisselende polariteit). In dit blokpatroon is informatie opgeslagen over het id (het adres) en het commando naar de locomotief. Elke [[Woorden - L#Locomotief|locomotief]] heeft een [[Woorden - D#Decoder|decoder]] die deze informatie kan lezen en de opdrachten kan uitvoeren. |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 69: |
Regel 87: |
| | }} {| width= "100%" | | }} {| width= "100%" |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| − | ! scope= "row" width="75%" | | + | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small>Laatste wijziging: 14 apr 2024 11:59 (CET) </small> | + | | <small>Laatste wijziging: 13 jan 2025 10:00 (CET) </small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|S]] | | [[Categorie: Alles|S]] |
| | [[Categorie: Artikel|Systemen]] | | [[Categorie: Artikel|Systemen]] |
| | [[Categorie: Algemeen|S]] | | [[Categorie: Algemeen|S]] |
| | + | [[Categorie: Drierail|S]] |
| | [[Categorie: Materieel|S]] | | [[Categorie: Materieel|S]] |
| | [[Categorie: Railsystemen|S]] | | [[Categorie: Railsystemen|S]] |
| | [[Categorie: Transformatoren|S]] | | [[Categorie: Transformatoren|S]] |
| | + | [[Categorie: Tweerail|S]] |
| | [[Categorie: Hans van de Burgt|S]] | | [[Categorie: Hans van de Burgt|S]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt
In modelspoorland zijn eigenlijk twee basis railsystemen beschikbaar; tweerail en drierail. Deze verschillen zowel fysiek als elektrisch.
Fysiek verschil
Bij tweerail zijn er twee spoorstaven. Hierbij staat de plus (+) van de gelijkspanning op de ene spoorstaaf en de min (eigenlijk de 0 "nul") (—) op de andere spoorstaaf (zie afbeelding 01). In de rijrichting gezien is plus rechts en min (0) links.
Drierail is wat de naam ook eigenlijk zegt: drie stroomgeleiders. Vroeger nog echt drie complete spoorstaven maar tegenwoordig zogenaamde puntcontacten (soms wordt deze benaming afgekort tot "puco's" in het midden. De locomotief neemt stroom (wisselspanning) af via de rails en via een sleepcontact dat over de puntcontacten glijdt (zie afbeelding 02).
|
|
|
| Afbeelding: 01
|
|
Afbeelding: 02
|
| Spanningtoevoer naar de motor bij tweerail
|
|
Spanningtoevoer naar de motor bij drierail
|
| Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom
|
|
Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Elektrisch verschil
Vroeger werden tweerail en drierail ook wel aangeduid met "gelijkstroom" en "wisselstroom".
Tweerail
Dit kwam doordat bij tweerail gelijkspanning werd gebruikt. De spanning van de transformator wordt gelijkgericht met een bruggelijkrichter ("B" in afbeelding 03). De rijrichting wordt gewisseld door bij de regelaar de polen om te keren (te verwisselen) met een ompoolschakelaar. De snelheid wordt geregeld door een elektronische regeling, met een potentiometer van 0 naar maximum. (zie: afbeelding 03).
Drierail
Bij drierail werkt dit anders. Hierbij wordt gebruik gemaakt van wisselspanning (wisselstroom). Door via de transformator een korte puls van 24 V (de groene draad in afbeelding 04) op de baan te zetten, wordt er intern in de locomotief een bistabiel relais omgezet, waardoor de spanning over de veldwikkeling van de motor omkeert. De loc zal dan de andere kant uit gaan rijden. De snelheid wordt geregeld door een andere aftakking van de transformator te kiezen met een schakelaar ("S" in afbeelding 04).
|
|
|
| Afbeelding: 03
|
|
Afbeelding: 04
|
| Spanningtoevoer naar de rails bij tweerail
|
|
Spanningtoevoer naar de rails bij drierail
|
| Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom
|
|
Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Een bijzondere vorm van een drierail systeem was het vroeger populaire "Trix Express" op gelijkspanning. Daarbij vormde elke, onderling geïsoleerde, spoorstaven een stroomkring met de middenrail als gemeenschappelijke terugvoer. Daardoor was het mogelijk om, onafhankelijk van elkaar, twee treinen tegelijk op hetzelfde spoor te bedienen. Met bovenleiding was zelfs een drie-treinenbedrijf mogelijk. Na de overname van de firma Trix door Märklin wordt Trix Express echter niet meer geproduceerd.
Het verschil tussen tweerail- en drierailmaterieel
Het verschil tussen drierail "wisselstroom"-wagens en tweerail "gelijkstroom"-wagens" zit in de assen/wielen. Bij het drierailsysteem zijn de wielen via de as elektrisch met elkaar verbonden, bij het tweerailsysteem zijn ze van elkaar geïsoleerd omdat er anders kortsluiting ontstaat. Of een wielset (=as plus wielen) geschikt is voor tweerail, is te zien aan de kunststof isolatiebusjes die wel of niet aanwezig zijn tussen as en wiel (zie afbeelding 01). Een "wisselstroomwagen" kan dus niet op een gelijkstroombaan rijden, want dan veroorzaken de wielen kortsluiting, een "gelijkstroomwagen" kan wel op een wisselstroombaan rijden.
Digitaal
Bij "digitaal" is er geen sprake meer van gelijk- of wisselspanning. Zowel tweerail als drierail maakt bij "digitaal" gebruik van een spanning in blokvorm (blokgolf met wisselende polariteit). In dit blokpatroon is informatie opgeslagen over het id (het adres) en het commando naar de locomotief. Elke locomotief heeft een decoder die deze informatie kan lezen en de opdrachten kan uitvoeren.
Meer informatie
Encyclopedie:
|
|
|
|
|
|
|
Externe website:
|
|
|
over tweerail en drierail.
|
Gerelateerde termen: Märklin, Marklin, Maerklin
|
|
Laatste wijziging: 13 jan 2025 10:00 (CET)
|
