|
|
Etsen van messing: verschil tussen versiesUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Versie van 27 mei 2010 om 21:42Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt
In deze rubriek behandelen wij het etsen van messingplaat. Klein beginnen Etsen van printplaten of kleine onderdelen geeft u ongekende mogelijkheden. Het etsen is niet zo moeilijk als u wellicht denkt. Wel vraagt het om een goede voorbereiding. Begin niet meteen met het bouwen van een messingmodel, maar probeer eerst eens wat kleine onderdelen te maken: een hekje, een trapje of een dak-ornament. Basisprincipe van etsen Het etsen is in alle gevallen gebaseerd op het volgende basisprincipe:
De tekening U kunt uw tekening maken met behulp van uw computer. Maak deze altijd in spiegelbeeld; dus ook de eventuele tekst. De fraaiste resultaten krijgt u, wanneer u gebruik maakt van professionele tekenprogramma's. U kunt daarbij denken aan CAD of aan Corel Draw. Toch lukt het ook met een simpele tool als MS-Paint. Alleen vergt dat veel meer geduld. Leg de ingekleurde zijde op de messingplaat. Hierdoor komt de emulsiezijde direct op de fotolak en is een goede overdracht gewaarborgd.
Onder-etsen is het verschijnsel dat het etsmiddel onder de lak kruipt. Hierdoor worden gaatjes groter dan op uw tekening. Of stroken smaller. De mate van het onder-etsen hangt af van de dikte van uw messingplaat, de laklaag, het etsmiddel, de temperatuur en de tijd van het etsen. Van door-etsen is sprake als de ets-diepte groter is dan de plaatdikte. Dit kan onbedoeld gebeuren als de duur van het etsen te lang is. Maar natuurlijk ook als u ook voor de achterkant een tekening heeft voorbereid. Voorbereidingen Het materiaal, de printplaat of het messing plaatje, moet goed glad zijn, krasvrij en volledig vetvrij. U bereikt het beste resultaat door het materiaal te schuren met VIM of CIF. Gebruik daarbij een Kleenex doekje. Wees niet snel tevreden. Maak cirkelvormige bewegingen. Het messing krijgt een mooi helder licht oppervlak. U voert een controle uit door het materiaal schuin onder een kraan met warm water te houden. Het is pas goed als het water, zonder druppels achter te laten, als een film van het messing afzakt. Anders gewoon doorgaan met schuren. Het helpt overigens als u hierbij dunne plastic handschoenen draagt. Tijdens en na het schoonmaken het gereinigde oppervlak niet meer met blote handen aan aanraken en vrij houden van pluizen en stof. Het aanbrengen van de lichtgevoelige lak dient te gebeuren op een donkere, stofvrije plaats. Om toch iets te zien mag u gebruik maken van een GELE lamp. De UV stralen die dit licht produceert, hebben geen invloed op de lichtgevoelige lak. Leg de plaat horizontaal (controleren met waterpas) op een stuk karton dat in omvang iets kleiner is dan de printplaat of messingplaat. Spuit nu een dun laagje lak op de plaat en laat het minimaal 24 uur in het donker drogen. Let erop dat u ook de achterzijde behandelt met lak.
Als u zich ervan heeft overtuigd dat er geen pluisjes of stofjes op het messing aanwezig zijn, kunt u beginnen met spuiten. U spuit op 20 cm afstand; u begint naast(!) het plaatje en gaat dan met een rustige, regelmatige beweging, zonder onderbreking heen en weer, links bovenaan beginnend. Na enkele seconden bent u klaar. Te dik spuiten levert ongewenste randvorming op en leidt tot langere belichtingstijden, maar echt fout is het niet. Drogen met IR of grill-oventje Als de lak is glad getrokken, kunt u e.e.a. (in het donker) drogen met IR-licht of in een grill oventje. Belichten Voor het verwerken van het gelakte materiaal is verder geen donkere ruimte nodig. Vermijd echter wel direct contact met daglicht. De tekening op de 3M-overheadsheet wordt nu volkomen vlak op de (gelakte) messingplaat gelegd. Let erop dat de ingekleurde zijde direct contact maakt met de messingplaat. Bij tweezijdig etsen wordt er een sandwich gemaakt van film, messingplaat en film. Fixeer door middel van tape de beide filmhelften aan de korte zijde zodanig dat beide tekeningen exact op elkaar passen. Schuif er vervolgens de messingplaat tussen. Plak vervolgens ook de filmhelften zodanig vast dat de film niet meer kan verschuiven ten opzichte van de messingplaat. Tenslotte kunt u een glasplaat gebruiken als bescherm- en aandruklaag. Voor de belichting kunt u gebruik maken van een UV-lamp of van een hoogtezon. Ga uit van een afstand van 30 cm tussen de UV-lamp en de messingplaat, met een belichtingtijd van drie minuten. Zet overigens eerst de lamp aan, want deze moet even op 'temperatuur' komen. Bedenk dat deze 'norm' proefondervindelijk moet worden vastgesteld. Maak derhalve eerst wat proefstukjes, waarbij u varieert in afstand en belichtingstijd. Ontwikkelen Het ontwikkelen van het belichte materiaal kan in een schaal voor fotochemicaliën of een afwasbakje. De ontwikkelaar is een oplossing van zeven gram natriumhydroxide (ook wel 'caustic soda' ofwel 'natronloog' genoemd) op één liter water van 20° Celsius. Natriumhydroxide is gemakkelijk verkrijgbaar in elektronicazaken, bij de drogist, de apotheek en doe-het-zelf-zaken. Het is een bijtende stof en gevaarlijk bij inwendig en uitwendig gebruik. U kunt het neutraliseren met azijn en water. Let erop dat u nooit met natte handen de natriumhydroxide zelf aanraakt. Draag bij het ontwikkelen dan ook altijd plastic handschoenen. Tijdens het onderdompelen wordt de tekening al na enkele seconden zichtbaar. Zorg ervoor dat het materiaal steeds beweegt. Zachtjes over de laklaag wrijven versnelt het proces. De maximale ontwikkelduur is twee minuten. Spoel de messingplaat af onder stromend water. Het ontwikkelproces wordt daarmee onderbroken. Laat het ontwikkelde materiaal vervolgens hangend drogen. Let op! De ontwikkelvloeistof kan niet bewaard worden. Afvoeren met het chemisch afval. Etsvloeistof Het beste resultaat krijgt u met ijzerchloride (FeCl3) als etsmiddel. Het voordeel van dit etsmiddel is dat het niet al te giftig is, niet stinkt en ook niet zo duur is. IJzerchloride is te koop in elektronicazaken, apotheken en drogisterijen. Het komt voor als bolletjes ter grootte van borrelnootjes, als gele brokken en plakken en als donkerbruine vloeistof. Voor één liter etsmiddel heeft u 250 gram ijzerchloride nodig. Het lost gemakkelijk op in water van 40° Celsius tot een geelbruine vloeistof. Het is niet bijzonder gevaarlijk en etst niet op niet-metalen delen maar het laat wel vieze bruine vlekken na op kleding die er beslist niet meer uitgaan. Het tast verder ook uw mooie stalen aanrecht aan, of uw ijzeren en loden afvoerpijpen. U kunt de vloeistof bewaren in plastic DOKA-flessen. De vloeistof wordt na een tijdje staan donkergroen met een geelbruin bezinksel, dit heeft weinig invloed op het resultaat. Chemicaliën houdt u vanzelfsprekend buiten bereik van kinderen. Afvoeren met het chemisch afval. Etsen Omdat er bij het etsen gespat kan worden, raden we u een stofjas aan. Gebruik voor het etsen een geëmailleerde bak. Hoe warmer het etsbad is des te sneller voltrekt zich het proces. Té warm geeft een rafelig resultaat en sterke onder-etsing. Een temperatuur van 35-40° Celsius voldoet goed. De bak kan boven een waxinelichtje of réchaud voorzichtig worden opgewarmd. Tijdens het etsen moet de temperatuur constant worden gehouden. Een gaver ets-oppervlak en een versnelde procedure ontstaat door toevoeging van zuurstofbelletjes. Beweeg daarom de messing plaat met de ene, en maak roerende bewegingen met de andere hand. Afspoelen, drogen en nabewerken Na twee tot drie uur is de totale diepte van 0,35 mm bereikt in een concentratie van 250 gr/liter IJzerchloride bij 35° Celsius met langzame beweging en toevoeging van luchtbelletjes (bijv. door gebruik te maken van een aquariumluchtpompje). Hang de messingplaat daarom met plastic plakband in het etsmiddel. Tegen het einde van de etstijd controleert u even hoever het proces gevorderd is. Als het proces ver genoeg gevorderd is, haalt u het plaatje uit de vloeistof en spoelt het grondig af onder lauwwarm water. De restanten foto- en/of beschermlak kunt u verwijderen met aceton. Daarna schuurt u het geheel met een tandenborstel met VIM of JIF mooi schoon en droog. Tot slot kunnen de geëtste onderdeeltjes worden losgezaagd of met een tangetje worden losgeknipt en eventueel met een vijltje worden nabewerkt. Voordelen van etsen:
Nadelen:
|
||||||||||||||||||||||||||||
