Rail (spoorstaaf), hoogte en materiaal: verschil tussen versies

Versie van 25 aug 2010 om 17:52

E04.02.03 - Railgeometrie - Vorige | Volgende - E04.02.05 - Raillassen en overgangsrail

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net

35px Bestand:Woorden icon.png 00000 Plaatjes_icon.png 00

De trein rijdt over de rails c.q. spoorstaven. Deze zijn er in verschillende maten en uitvoeringen. De gebruikte uitvoering is afhankelijk van het land, het tijdperk en de functie van de spoorlijn. Voor modeltreinen geld niets anders. Daar zijn ook diverse uitvoeringen, type en maten te verkrijgen. In de loop der jaren zijn er steeds meer rails op de markt gekomen die meer de werkelijkheid benaderen. In dit artikel geven we een korte uitleg over rails in model.

Grootspoor

Hieronder staat een tabel met een aantal veel gebruikte profielen, de hoogte in de verschillende schalen en de bijbehorende railcode. De benamingen van de railssoorten zijn in de loop der tijd aangepast, onder andere door Europese wetgeving c.q. normen. Het getal in de benaming gaf en geeft nog steeds het gewicht in kilogrammen per meter (kg/m¹) aan.

Profiel	1:1-hoogte	Schaal 0 (1:43,5)	Rail code model	Schaal H0 (1:87)	Rail code model	Schaal N (1:160)	Rail code model	Gebruikt bij
NP46 (46E3)	142 mm	3,26 mm	128	1,63 mm	64	0,89 mm	35	Zijlijnen
UIC50	151 mm	3.47 mm	137	1.74 mm	69	0,95 mm	37	Wordt gebruikt bij Belgische spoorwegen
UIC54 (54E1)	159 mm	3,65 mm	144	1,82 mm	72	0,99 mm	39	Hoofdlijnen
UIC60 (60E1)	172 mm	3,95 mm	155	1,98 mm	78	1,075 mm	43	Betuweroute

Zoals uit de tabel kan worden opgemerkt is het gewicht van de spoorstaaf afhankelijk van het gebruik van de spoorlijn. Voor zijlijnen is bijvoorbeeld een lichtere spoorstaaf voldoende dan voor de Betuweroute. De Betuweroute wordt zwaarder belast dan een zijlijn.

Modelspoor

Net als in het echt zijn in de modelspoorwereld verschillende typen rails te verkrijgen. Er zijn diverse fabrikanten die een aantal typen rail te verkrijgen. Dit heeft te maken met de steeds beter fabricagetechnieken en de drang om op schaal schaal te gaan werken zorgt ervoor dat voor zowel schaal H0 als voor schaal N de railprofielen naar een lager profiel zijn gegaan.

schaal H0

Bijvoorbeeld in H0 van Fleischmann Modellgleis met een hoogte van 2,70 mm, code 120, via Fleischmann Profigleiss met een hoogte van 2,50 mm, code 100, naar Roco Rocoline met een profielhoogte van 2,10 mm, code 83. Daarnaast leveren nog een aantal andere fabrikanten, waaronder Peco, nóg lagere profielen dan 2,10 mm. Dit zijn de spoorstaven voor de Proto-87 en de finescale-bouwers.

schaal N

Voor schaal N zijn de hoogtes van de spoorstaven ook steeds lager geworden. Een profielhoogte van 1,40 mm (code 55) is naast de hogere rails met profielhoogte van 2,00 mm, code 80, standaard geworden. Net als in schaal H0, zijn er modelbouwers die ook in schaal N voor puur op schaal 1:160 gaan. Daarvoor zijn er bij een aantal fabrikanten ook lagere profielen te verkrijgen.

Code XXX

Bij veel railssoorten lees men 'CODE XXX' dit is de maat van de rails, beter gezegd, de hoogte van de rails. De code geeft de hoogte van de spoorstaaf aan. Dit is een afgeleide van de Engelse maat 'de INCH' en wel een 1000ste van een Inch. Een bijvoorbeeld: code 100 rails is 0,1 inch (1000/100 = 0,1 Inch), dus 2,54 mm.

Railcode	Schaal N	Schaal H0	Schaal 0	Railhoogte
40	X	-	-	1,00mm
55	X	-	-	1,30mm
70	X	X	-	1,80mm
75	X	X	-	1,90mm
80	X	-	-	2,00mm
83	X	X	-	2,10mm
90	-	X	-	2,30mm
100	-	X	-	2,50mm
120	-	X	X	2,70mm
130	-	-	X	3,30mm
140	-	-	X	3,55mm

Overgangraillasjes

Veel fabrikanten leveren speciale overgangraillasjes om het hoogteverschil tussen de verschillende railssoorten te overbruggen. Daarnaast leveren diverse fabrikanten overgangrails van de ene railssoort naar de andere railssoort, zoals de overgang van rails zonder bedding naar een rails met bedding. De rails met dezelfde hoogte zou zonder problemen op elkaar moeten passen. Behoudens het hoogteverschil met ballastbed of de hoogte van de liggers.

Wielen

Net als voor alles in de modelspoorwereld zijn er een aantal normen beschikbaar voor de wielen. Er zijn de NEM-normen van Morop en de normen van de NMRA. Ouder materieel voldoet meestal niet aan de huidige (strengere) normen van de NEM.

NEM / MOROP-normen

Tegenwoordig voldoen alle europese fabrikanten aan de NEM-normen voor wielen (nem-norm 310). In de NEM-normen zijn de eisen omschreven waaraan de wielen moeten voldoen. Daardoor kunt u zonder problemen 'code 83'-rails gebruiken voor de huidige treinen.

Lagere profielen & wielflenzen

Met de komst van de lagere profielen bij de grotere fabrikanten van rails, kan het zijn dat er een klein probleem op gaat treden bij wat oudere treinen. Het kan namelijk zo zijn dat de wielflenzen van de wielen de bovenkant van de bielzen of de immitatie-bevestigingen raken. Daardoor kunt u een ratelend geluid horen.

Het ratelen kunt u verhelpen door het vervangen van de wielen van uw modeltreinen. Dit is de gemakkelijkste oplossing, Mocht het vervangen niet mogelijk zijn dan kunt u nog proberen de wielflenzen af te (laten) draaien. Op het Beneluxspoor.net-forum zijn een aantal draadjes c.q. topics over het afdraaien van de wielflenzen.

NMRA-Normen

Naast de NEM-Normen bestaan er ook de normen van de NMRA, de Amerikaanse organisatie voor modelspoorders. Deze heeft eigen normen opgesteld. Een van de normen is de RP25. Dit is de 'Recommended Practice 25', voor wielen van materieel. In deze normen zijn sommige maten afwijkend van de Europese normen. De voornaamste afwijking is de hoogte en de dikte van de wielflens. Deze is in de Amerikaanse normen minder dik en lager dan de Europese norm.

Problemen RP25 en wissels

Door de lagere en minder dikke wielflens kunnen er problemen ontstaan op de 'oudere' railssystemen. Niet iedereen, die met RP25 wielen over oud spoor rijdt heeft problemen, maar over het algemeen zijn de klachten 'het niet goed rijden over de wissels'.

Wegzakken

Het kan voorkomen dat de RP25 wielen wegzakken in de wissels, dit komt doordat de wielflenzen bij RP25 dunner kunnen zijn dan bij wielen die volgens de NEM-normen gefabriceert zijn. Hierdoor is de ruimte tussen spoorstaaf en de strijkregel (contrarail) groot genoeg om het wiel 'er in te laten vallen'. Soms ziet u alleen een hipje en hoort u wat geluid bij het rijden over de wissels, soms ontsporen de loc's of de treinen.

Een mogelijke oplossing is het aanbrengen van een verdikking op de strijkregel. Deze kan van polystyreen of een andere materiaal gemaakt zijn. Door de verdikking wordt de ruimte tussen de twee spoorstaven kleiner en kan het wiel niet meer wegzakken. U kunt dan alleacute;én nog met RP25-wielen gaan rijden, omdat ander materieel klemvast komt te zitten tussen de strijkregel en de spoorstaaf.

Blijven staan op wissels

Sommige wissels hebben géén of maar een gedeeltelijk metalen puntstuk. Sommige fabrikanten hebben een metalen plaatje aangebracht in het kunststof puntstuk, dit moet er voor zorgen dat de loc's en/of treinen via de flenzen alsnog spanning krijgen. Bij wielen volgens de RP25-norm raken de flenzen de metalen plaatjes niet, daardoor krijgen de loc's of treinen geen of onvoldoende spanning en gaan haperen of blijven staan.

Een oplossing kan zijn om een extra plaatje metaal in het puntstuk aan te brengen. Dit moet dan zo gebeuren dat de wielflens weer geraakt (gesteund)wordt. Bij deze oplossing kan in principe ook alleen maar meer gereden worden met RP25-wielen. Een andere oplossing is, om het complete puntstuk te vervangen door een metalen puntstuk.

Materiaal

Zoveel fabrikanten, zoveel materialen worden er gebruikt voor de spoorstaven. Märklin gebruikt nog altijd staal met een extra legering erover. Andere fabrikanten zijn overgestapt op legeringen met nikkel en zilver. De oudere Fleischmann Modell-gleis zijn gemaakt van een messinglegering.

Profiel spoorstaaf

Voor de meeste modelspoorliefhebbers maakt het niet uit welk profiel het spoor heeft, als de trein er maar mooi op rijdt. Toch zit er verschil tussen de profielen van de spoorstaven en dat is per fabrikant verschillend. Sommige fabrikanten hebben een Duits profiel als voorbeeld, anderen hebben bijvoorbeeld Engels of Amerikaans profiel.

Tabel met railhoogtes

Hier onder staat een tabel met een railhoogtes en door welke fabrikant deze hoogte geleverd wordt.

H0 Code 120	H0 Code 100	H0 Code 90	H0 Code 83	H0 Code 75
Märklin M-rails	Märklin K-rails	Märklin C-rails	Trix C-rails
Fleischmann Modellgleis	Fleischmann Profi-gleis		Roco Rocoline
	Piko-A-gleis		Roco Geoline
	Roco Modelrails		Tillig rails Elite
	Peco H0 Streamline rails Code 100		H0 Streamline-rails Code 83	H0 Streamline-rails Code 75