Grote en kleine treinen

Onder redactie van: Hans van de Burgt

Treinen spreken reeds generaties tot de verbeelding van velen. Dat geldt zowel voor treinen in het groot bij spoorbedrijven als de Nederlandse Spoorwegen of de Deutsche Bundes Bahn, als voor treinen in het klein, de wereld van het modelspoor. Meestal zijn het mannen (en hun zoons) die zich vol overgave storten op grote en/of kleine modeltreinen… Hoewel deze website zich richt op de wereld van de modeltreinen, blijft zij voortdurend aandacht houden voor het grootspoor. Modelspoor is immers altijd een schaalmodel hiervan.

Schalen

In de wereld van de modeltreinen worden diverse schalen gebruikt. De meeste schalen hebben een aanduiding in de vorm van een letter, een cijfer of een combinatie daarvan. De grote schalen hebben doorgaans een cijfer, de kleinere een letter. Een overgangsschaal is schaal H0 dat half nul betekent. Smalspoorvarianten van bepaalde schalen hebben vaak een e of een m als toevoeging. Hieronder staat een tabel met een groot aantal schalen.
Zie voor meer informatie rubriek: E340 - Schalen en tijdperken

De schaal die het meest voorkomt is H0 (1:87). Er wordt ook veel gebruik gemaakt van de N-schaal (1:160). Naast deze schalen wordt soms gebruik gemaakt van de al wat groter uitgevallen 0-schaal (1:43,5) of juist van de kleinste schaal Z (1:220). Voor mensen die een tuinspoor willen aanleggen dat bestand is tegen weer en wind is er Schaal II of G (1:22,5).

Systemen

Voor de aandrijving van locomotiefmotoren worden verschillende systemen gebruikt. Deze zijn niet zonder aanpassingen uitwisselbaar: 2-rail en 3-rail. Het 2-railsysteem wordt het meeest gebruikt. De meeste modeltreinfabrikanten leveren modellen voor dit systeem. Voor het 3-railsysteem kan men terecht bij Märklin, een van de oudste fabrikanten op het gebied van modelspoor. Bij het 2-railsysteem wordt de stroom opgenomen via de wielen die elektrisch geïsoleerd zijn ten opzichte van elkaar. Via de beide spoorstaven bereikt de stroom de locomotief. Bij het 3-railsysteem geschiedt dit via de wielen en een sleepcontact tussen de wielen. De wielen op een as zijn niet elektrisch geïsoleerd ten opzichte van elkaar. Het sleepcontact glijdt over een staaf of een rij puntcontacten tussen de rails.

Merken

Van oudsher worden in Duitsland veel modeltreinen gefabriceert. Denk aan merken als Märklin, Fleischmann en Trix. Uit Oostenrijk komt het bekende Roco en uit Frankrijk Jouef. Uit Italië komt, of liever gezegd kwam, het materiaal van Lima. Heel jammer, want deze fabrikant leverde veel materieel naar Nederlands voorbeeld. Verder zijn er nog wat kleinserie fabrikanten, als ook nog Britse, Japanse en Amerikaanse aanbieders.

Aspecten

De modeltreinhobby kent globaal drie aspecten te weten technische, landschappelijke en logistieke. Daarnaast verzamelen veel mensen modeltreinen. Tot de technische aspecten worden gerekend de elektrische installaties en schakelingen en de eigenlijk infrastructuur. Een combinatie van een modelspoorbaan met een besturingsprogramma via een computer is een gouden greep. De landschappelijke aspecten omvatten de scenery zoals (zelfgebouwde) huizen, stations en andere gebouwen, alsmede bruggen, kanalen, riviertjes, tunnels en allerlei andere denkbare landschapsvarianten. De logistieke aspecten hebben betrekking op (het nabootsen van) een dienstregeling.

Modelspoorbanen komen voor in alle soorten en maten. Een juiste toepassing van schaal en thema, maakt dat iedereen met deze hobby kan starten.De combinatie van het technisch en creatief bezig zijn bij de modelspoorhobby, al of niet in combinatie met het verzamelen van modellen, maakt dat modeltreinen nog steeds geliefd zijn. De nabootsing van de werkelijkheid en de mogelijkheid een eigen werkelijkheid te creëren spelen hierbij eveneens een rol.