|
|
| Regel 6: |
Regel 6: |
| | }} | | }} |
| | === Geschiedenis=== | | === Geschiedenis=== |
| − | Een boerderij is een gebouw of complex waarin een woonfunctie en een boerenbedrijf zijn gecombineerd. Met het begrip boerderij wordt meestal niet alleen de woon- en bedrijfsruimte bedoeld. Ook de stallen, de schuren en de omliggende grond behoren tot de boerderij. De opbouw van het complex is afhankelijk van de bedrijfsvorm, de omvang en de streek waar de boerderij staat. | + | Een '''boerderij''' is een gebouw of complex waarin een woonfunctie en een boerenbedrijf zijn gecombineerd. Met het begrip boerderij wordt meestal niet alleen de woon- en bedrijfsruimte bedoeld. Ook de stallen, de schuren en de omliggende grond behoren tot de boerderij. De opbouw van het [[Woorden - C#Complex|complex]] is afhankelijk van de bedrijfsvorm, de omvang en de streek waar de boerderij staat.<br /> |
| − | | + | Door de eeuwen heen is de vorm van de boerderij veranderd. Al voor het begin van de jaartelling waren er primitieve huizen waarin mens, dier en oogst onder één dak waren samengebracht. De eerste bouwvormen werden opgetrokken uit een samenstel van boomstammen. Ze kunnen gezien worden als de voorlopers van verschillende boerderijtypen van de zogenaamde hallenhuizen. Het was een driebeukige bouwvorm die in bijna geheel '''Nederland''' voorkwam. Hierbij werd gebruik gemaakt van een zogenaamd [[Woorden - G#Gebint|gebint]], een portaalvormige houten [[Woorden - D#Draagconstructie|draagconstructie]], Deze bestond uit twee of meer [[Woorden - S#Staander|staanders]], onderling verbonden met één of twee horizontale gebintbalken. De diverse gebinten werden op hun beurt weer verbonden met gebintplaten. Er waren twee typen gebinten, het langsgebint en het dwarsgebint. Bijna alle Nederlandse boerderijen zijn met een dwarsgebint gebouwd. Dat dwarsgebint staat daarbij haaks op de lengterichting van de boerderij. |
| − | Door de eeuwen heen is de vorm van de boerderij veranderd. Al voor het begin van de jaartelling waren er primitieve huizen waarin mens, dier en oogst onder één dak waren samengebracht. De eerste bouwvormen werden opgetrokken uit een samenstel van boomstammen. Ze kunnen gezien worden als de voorlopers van verschillende boerderijtypen van de zogenaamde hallenhuizen. Het was een driebeukige bouwvorm die in bijna geheel Nederland voorkwam. Hierbij werd gebruik gemaakt van een zogenaamd gebint, een portaalvormige houten draagconstructie, Deze bestond uit twee of meer staanders, onderling verbonden met één of twee horizontale gebintbalken. De diverse gebinten werden op hun beurt weer verbonden met gebintplaten. Er waren twee typen gebinten, het langsgebint en het dwarsgebint. Bijna alle Nederlandse boerderijen zijn met een dwarsgebint gebouwd. Dat dwarsgebint staat daarbij haaks op de lengterichting van de boerderij. | |
| − | | |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| | |Bestand= 750px-Boerderijkap 001.png | | |Bestand= 750px-Boerderijkap 001.png |
| Regel 17: |
Regel 15: |
| | |Volgnummer= 01 | | |Volgnummer= 01 |
| | |Volgnummer2= 02 | | |Volgnummer2= 02 |
| − | |Omschrijving= doorsnede driebeukige kap | + | |Omschrijving= Doorsnede driebeukige kap |
| − | |Omschrijving2= dwarsgebinten gekoppeld | + | |Omschrijving2= Dwarsgebinten gekoppeld |
| − | |Bron= [http://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] | + | |Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] |
| − | |Bron2= [http://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] | + | |Bron2= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] |
| | }} | | }} |
| − | | + | Op de linkertekening staat een doorsnede van de kap. De geel-oranje gekleurde delen vormen het [[Woorden - G#Gebint|gebint]], de rood-rose gekleurde delen zijn de toevoegingen: [[Spant|spant]]en, [[Gording|gording]]en, dak en buitenmuren. |
| − | | |
| − | Op de linkertekening staat een doorsnede van de kap. De geel-oranje gekleurde delen vormen het gebint, de rood-rose gekleurde delen zijn de toevoegingen: spanten, gordingen, dak en buitenmuren. | |
| − | | |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| | |Bestand= 800px-Rieten dak old farmhouse.jpg | | |Bestand= 800px-Rieten dak old farmhouse.jpg |
| Regel 35: |
Regel 30: |
| | |Omschrijving= Oude Gelderse boerderij uit 1872 | | |Omschrijving= Oude Gelderse boerderij uit 1872 |
| | |Omschrijving2= Drenthe: ontginningsboerderij (1910) | | |Omschrijving2= Drenthe: ontginningsboerderij (1910) |
| − | |Bron= [http://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] | + | |Bron= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] |
| − | ||Bron2= [http://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] | + | ||Bron2= [https://nl.wikipedia.org wikipedia.org] [[Bestand:CCimage.jpg|15px|link=https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl]] |
| | }} | | }} |
| − | | + | Het dak van boerderijen werd vroeger veelal bedekt met stro. Dit was op vrijwel iedere boerderij beschikbaar en ook het goedkoopst. Een rieten dak was weliswaar veel duurzamer, maar ook veel kostbaarder. Stro en riet waren wel erg brandgevoelig. Dakpannen waren veiliger en beter, maar wel vele malen duurder dan een dakbedekking van stro of riet. Bij veel boerderijen is een deel van het dak voorzien van [[Dakpannen|dakpannen;]] hoe meer dakpannen, hoe rijker de desbetreffende boer. Het stro en riet werd vaak van onderaf vervangen door pannen. Als iemand goed geboerd had, was hij dus helemaal "onder de pannen". Zie voor het bouwen van een dak met stro en riet in model het artikel [["Het rieten dak"]]. |
| − | Het dak van boerderijen werd vroeger veelal bedekt met stro. Dit was op vrijwel iedere boerderij beschikbaar en ook het goedkoopst. Een rieten dak was weliswaar veel duurzamer, maar ook veel kostbaarder. Stro en riet waren wel erg brandgevoelig. Dakpannen waren veiliger en beter, maar wel vele malen duurder dan een dakbedekking van stro of riet. Bij veel boerderijen is een deel van het dak voorzien van dakpannen; hoe meer dakpannen, hoe rijker de desbetreffende boer. Het stro en riet werd vaak van onderaf vervangen door pannen. Als iemand goed geboerd had, was hij dus helemaal 'onder de pannen'. Zie voor het bouwen van een dak met stro en riet in model het artikel 'Het rieten dak' (zie: 'Meer informatie'). | |
| − | | |
| | === Boerderijtypen === | | === Boerderijtypen === |
| − | In Nederland kan men vier hoofdtypen boerderijen onderscheiden: | + | In Nederland zijn vier hoofdtypen boerderijen onderscheiden: |
| − | | |
| | {| class="vatop" style="background-color:#f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid;" cellpadding="3" cellspacing="0" | | {| class="vatop" style="background-color:#f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid;" cellpadding="3" cellspacing="0" |
| | ! [[Bestand:VdR-kaartboerderijen.gif|100px|center]] | | ! [[Bestand:VdR-kaartboerderijen.gif|100px|center]] |
| − | ! style="font-weight:normal;" align='left'|Er zijn echter geen scherpe geografische grenzen te trekken tussen de gebieden waar de ene of de andere vorm voorkomt. Voorts zijn er natuurlijk mengtypen en regionale ontwikkelingen. De kaart dateert uit het midden van de 19e eeuw. In de sedertdien ingepolderde gebieden werden moderne boerderijen gebouwd die niet tot één groep behoren. | + | ! style="font-weight:normal;" align="left"|Er zijn echter geen scherpe geografische grenzen te trekken tussen de gebieden waar de ene of de andere vorm voorkomt. Voorts zijn er natuurlijk mengtypen en regionale ontwikkelingen. De kaart dateert uit het midden van de 19e eeuw. In de sedertdien [[Polder|ingepolderde]] gebieden werden moderne boerderijen gebouwd die niet tot één groep behoren. |
| | |- | | |- |
| | | [[Bestand:VdR-kaartblauw.gif|10px|center]] || De noordelijke groep (het Friese type) in Friesland, Groningen en Noord-Holland boven het IJ. | | | [[Bestand:VdR-kaartblauw.gif|10px|center]] || De noordelijke groep (het Friese type) in Friesland, Groningen en Noord-Holland boven het IJ. |
| | |- | | |- |
| − | | [[Bestand:VdR-kaartgeel.gif|10px|center]] ||De middengroep (het Saksische type) in Overijssel, Drente, Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland. | + | | [[Bestand:VdR-kaartgeel.gif|10px|center]] || De middengroep (het Saksische type) in Overijssel, Drente, Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland. |
| | |- | | |- |
| | | [[Bestand:VdR-kaartrood.gif|10px|center]] || De zuidelijke groep (het Frankische type) in Noord-Brabant en Limburg. | | | [[Bestand:VdR-kaartrood.gif|10px|center]] || De zuidelijke groep (het Frankische type) in Noord-Brabant en Limburg. |
| Regel 61: |
Regel 53: |
| | |Maker= Daniel van der Ree | | |Maker= Daniel van der Ree |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | Voor het gemak hanteren we in deze encyclopedie de indeling van Daniel van der Ree. Tegenwoordig gebruikt men echter de indeling van R.C. Hekker. Bij deze indeling wordt onderscheid gemaakt naar constructietypes. De indeling van Hekker wordt o.a. gehanteerd door Wikipedia. | | Voor het gemak hanteren we in deze encyclopedie de indeling van Daniel van der Ree. Tegenwoordig gebruikt men echter de indeling van R.C. Hekker. Bij deze indeling wordt onderscheid gemaakt naar constructietypes. De indeling van Hekker wordt o.a. gehanteerd door Wikipedia. |
| − |
| |
| | {{Linkssectie begin | | {{Linkssectie begin |
| | |Box= AlleenInfo | | |Box= AlleenInfo |
| Regel 99: |
Regel 89: |
| | }} | | }} |
| | {{Linkssectie einde}} | | {{Linkssectie einde}} |
| − |
| |
| | {{Appendix | | {{Appendix |
| | |1= bron | | |1= bron |
| | |2= | | |2= |
| − | * [http://nl.wikipedia.org/wiki/Boerderijtype#Boerderijtypen Boerderijtypen]. | + | * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Boerderijtype#Boerderijtypen Boerderijtypen]. |
| − | * '' 'Duizend jaar bouwen in Nederland' (2 delen)''. Auteurs: S.J. Fockema Andreae, R.C. Hekker en E.H. ter Kuile. Allert de Lange, Amsterdam, 1957-1958 - Exemplaar aanwezig op universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 2733 E 13-14. | + | * ''"Duizend jaar bouwen in Nederland" (2 delen)''. Auteurs: S.J. Fockema Andreae, R.C. Hekker en E.H. ter Kuile. Allert de Lange, Amsterdam, 1957-1958 - Exemplaar aanwezig op universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 2733 E 13-14. |
| | |LetterGrootte= 75% | | |LetterGrootte= 75% |
| | |KaderBreedte= 100% | | |KaderBreedte= 100% |
| | }} | | }} |
| − |
| |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| | |Vorige= Boerderijen | | |Vorige= Boerderijen |
| | |Volgende= Noordelijke groep | | |Volgende= Noordelijke groep |
| | |VorigeMenu= Boerderijen | | |VorigeMenu= Boerderijen |
| − | }} | + | }} {| width= "100%" |
| | + | |- valign= "top" |
| | + | ! scope= "row" width="75%" | |
| | + | | <small>Laatste wijziging: 2 aug 2023 16:07 (CET)</small> |
| | + | |} |
| | [[Categorie: Alles|B]] | | [[Categorie: Alles|B]] |
| | [[Categorie: Artikel|Boerderijen in Nederland]] | | [[Categorie: Artikel|Boerderijen in Nederland]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt
Geschiedenis
Een boerderij is een gebouw of complex waarin een woonfunctie en een boerenbedrijf zijn gecombineerd. Met het begrip boerderij wordt meestal niet alleen de woon- en bedrijfsruimte bedoeld. Ook de stallen, de schuren en de omliggende grond behoren tot de boerderij. De opbouw van het complex is afhankelijk van de bedrijfsvorm, de omvang en de streek waar de boerderij staat.
Door de eeuwen heen is de vorm van de boerderij veranderd. Al voor het begin van de jaartelling waren er primitieve huizen waarin mens, dier en oogst onder één dak waren samengebracht. De eerste bouwvormen werden opgetrokken uit een samenstel van boomstammen. Ze kunnen gezien worden als de voorlopers van verschillende boerderijtypen van de zogenaamde hallenhuizen. Het was een driebeukige bouwvorm die in bijna geheel Nederland voorkwam. Hierbij werd gebruik gemaakt van een zogenaamd gebint, een portaalvormige houten draagconstructie, Deze bestond uit twee of meer staanders, onderling verbonden met één of twee horizontale gebintbalken. De diverse gebinten werden op hun beurt weer verbonden met gebintplaten. Er waren twee typen gebinten, het langsgebint en het dwarsgebint. Bijna alle Nederlandse boerderijen zijn met een dwarsgebint gebouwd. Dat dwarsgebint staat daarbij haaks op de lengterichting van de boerderij.
Op de linkertekening staat een doorsnede van de kap. De geel-oranje gekleurde delen vormen het gebint, de rood-rose gekleurde delen zijn de toevoegingen: spanten, gordingen, dak en buitenmuren.
|
|
|
| Afbeelding: 03
|
|
Afbeelding: 04
|
| Oude Gelderse boerderij uit 1872
|
|
Drenthe: ontginningsboerderij (1910)
|
Bron: wikipedia.org 
|
|
Bron: wikipedia.org
|
Het dak van boerderijen werd vroeger veelal bedekt met stro. Dit was op vrijwel iedere boerderij beschikbaar en ook het goedkoopst. Een rieten dak was weliswaar veel duurzamer, maar ook veel kostbaarder. Stro en riet waren wel erg brandgevoelig. Dakpannen waren veiliger en beter, maar wel vele malen duurder dan een dakbedekking van stro of riet. Bij veel boerderijen is een deel van het dak voorzien van dakpannen; hoe meer dakpannen, hoe rijker de desbetreffende boer. Het stro en riet werd vaak van onderaf vervangen door pannen. Als iemand goed geboerd had, was hij dus helemaal "onder de pannen". Zie voor het bouwen van een dak met stro en riet in model het artikel "Het rieten dak".
Boerderijtypen
In Nederland zijn vier hoofdtypen boerderijen onderscheiden:
|
|
Er zijn echter geen scherpe geografische grenzen te trekken tussen de gebieden waar de ene of de andere vorm voorkomt. Voorts zijn er natuurlijk mengtypen en regionale ontwikkelingen. De kaart dateert uit het midden van de 19e eeuw. In de sedertdien ingepolderde gebieden werden moderne boerderijen gebouwd die niet tot één groep behoren.
|
| |
De noordelijke groep (het Friese type) in Friesland, Groningen en Noord-Holland boven het IJ.
|
| |
De middengroep (het Saksische type) in Overijssel, Drente, Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland.
|
| |
De zuidelijke groep (het Frankische type) in Noord-Brabant en Limburg.
|
| |
De zuidwestelijke groep (de Zeeuwse- en Vlaamse schuur) in Zeeland, Noordwest-Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden.
|
|
|
| Tabel: 01
|
| Tabel gemaakt door: Daniel van der Ree
|
Voor het gemak hanteren we in deze encyclopedie de indeling van Daniel van der Ree. Tegenwoordig gebruikt men echter de indeling van R.C. Hekker. Bij deze indeling wordt onderscheid gemaakt naar constructietypes. De indeling van Hekker wordt o.a. gehanteerd door Wikipedia.
Meer informatie
Externe website:
|
|
|
De indeling van Hekker.
|
Bronnen
- Boerderijtypen.
- "Duizend jaar bouwen in Nederland" (2 delen). Auteurs: S.J. Fockema Andreae, R.C. Hekker en E.H. ter Kuile. Allert de Lange, Amsterdam, 1957-1958 - Exemplaar aanwezig op universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 2733 E 13-14.
|
|
|
Laatste wijziging: 2 aug 2023 16:07 (CET)
|
