Zelfbouw van bovenleiding, hoe pakken we dat aan

Vorige | Volgende

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Hans van de Burgt

Inhoud

1 Functionele bovenleiding of alleen als decoratie?
2 DIN-masten en –portalen
3 De gebruikte profielen
4 Tunnels en schaduwstation
5 Meer informatie

Functionele bovenleiding of alleen als decoratie?

Een alternatief voor de bovenleiding van Focus Modell Parts, Sommerfeldt of Viessmann is zelfbouw. Zo heel veel verschil maakt dat natuurlijk niet. U moet immers bij een gekocht bovenleidingsysteem vaak alle onderdelen nog assembleren. Bij zelfbouw kunt u kiezen voor het bouwen met profielen van messing of van polystyreen.

Nu de modelspoorbanen in toenemende mate gevoed worden door moderne digitale besturingssystemen is de noodzaak van een functionele bovenleiding eigenlijk niet meer aanwezig. De treinen ontvangen hun voeding bij dit soort systemen altijd via de rails en niet via een bovenleiding.

Wilt u een functionele bovenleiding die uw modeltreinen echt van spanning voorziet, dan raden wij u aan te kiezen voor messing profielen die u aan elkaar soldeert. Kiest u voor een niet-functionele bovenleiding - als onderdeel van de scenery - dan kunt u de messing-profielen eventueel ook aan elkaar verlijmen met superlijm. U kunt ook gebruik maken van kunststof-profielen die u verlijmt met MEK.
(zie voor een bespreking van de diverse lijmsoorten ook het artikel Welke lijmen, kitten of cementen? bij 'Meer informatie').

LET OP	Waarschuwing MEK (Methyl Ethyl Keton) is schadelijk voor de gezondheid, dus zorg voor goede bescherming: draag rubber handschoenen en zorg voor voldoende ventilatie.

Een bijzonder alternatief is zelfbouw met karton. Hiervoor biedt de heer Diderick den Bakker bouwplaten aan. Deze kunt u bestellen op zijn website (zie link bij 'Meer informatie' hieronder.

DIN-masten en –portalen

Zie voor maatschetsen van Henny Bouman van de meest voorkomende DIN portalen: Downloads (onder aan deze pagina).
Voor de zelfbouw van DIN-masten en -portalen kunt u het beste gebruik maken van H-profielen van 3 × 3 mm. Voor een enkele bovenbalk gebruikt u een H-profiel van 3,0 × 2,5 mm. Gebruik bij een standaardportaal stukken van ongeveer 100 mm en tel daar 7 mm bij op voor het voetje (dus in totaal 107 mm). U kunt de voetjes maken van grijze DAS-klei.


Afbeelding: 01		Afbeelding: 02
Constructie van de bovenligger		DAS Klei
Tekening gemaakt door: Hans van de Burgt		Bron: Harolds.nl

Bij een portaal in de basisvorm of een enkele DIN-mast wordt gebruik gemaakt van twee bovenbalken. Gebruik in dat geval tweemaal een U-profiel van 1,5 mm × 2,5 mm. U zult zien dat dit beter oogt dan bredere profielen.
Deze bovenbalken worden, op een afstand van 12 mm, onderling verbonden met blokjes van 3,0 mm × 3,0 mm (zie tekening 01).

Verbindt de H-profielen van een portaal met een enkele bovenbalk (3,0 mm × 2,5 mm) door er aan weerskanten een klein plaatje op vast te solderen of te lijmen (zie tekening 01).

Een alternatief - moeilijker, maar realistischer - is de constructie waarbij twee U-profielen van 1,5 mm × 2,5 mm (zie: D) door middel van twee afgeschuinde hoekprofielen van 1,5 mm × 1,5 mm (zie: C) aan elkaar worden verbonden. De liggende bovenbalk (zie B) ligt aan weerskanten op de afgeschuinde hoekprofielen. Als extra steun wordt aan de staande mast (zie A) een kort hoekprofiel van 1,5 mm × 1,5 mm (zie E) bevestigd (zie tekening 03).

Afbeelding: 03

Constructie dubbele bovenligger DIN-mast en portaal

Tekening gemaakt door: Jan Willem Penris

Zie verder:

Zelfbouw enkelspoor- en T-portaal
Het maken van een mal voor masten en portalen
Het maken van het uitleggerpakket en de isolatoren
Het maken van een mal voor rijdraden (methode A en methode B)

De gebruikte profielen

Alle profielen zijn gewoon in de reguliere handel verkrijgbaar. Bijvoorbeeld bij Quartel in Pijnacker of bij Paul Bellon van PB-Messing. Voor alle duidelijkheid: de gebruikte profielen zijn getekend in kops aanzicht:

Afbeelding: 04

Diverse profielen

Tekening gemaakt door: Jan Willem Penris

Tunnels en schaduwstation

Bij een functioneel bovenleidingsysteem moet er ook een werkende bovenleiding aanwezig zijn in tunnels of boven uw schaduwstation(s). U kunt daarbij echter volstaan met een aanzienlijk eenvoudiger èn goedkopere constructie. Een goed voorbeeld hiervan is te zien op onderstaande foto.

Afbeelding: 05

Constuctie van de bovenleiding in het schaduwstation

Foto gemaakt door: Rob Boeser

In het geval van een decoratief bovenleidingsysteem kan de bovenleiding in tunnels of boven uw schaduwstations achterwege blijven. Wel is het handig een voorziening te treffen om de pantograaf van de locomotief of het treinstel 'op te vangen', zodat deze geen schade oploopt. Op de verborgen delen van uw modelbaan rijden de loc's immers met de pantografen helemaal omhoog.
Wanneer er te weinig ruimte boven het spoor is, dan moet daar wel weer een stukje overgangs-bovenleiding voor worden toegepast. De pantograaf zou daar kunnen blijven haken. Huib Maaskant heeft hiervoor een zeer goede truc bedacht (zie foto 06);

Afbeelding: 06

Constuctie-truc bovenleiding

Foto gemaakt door: Huib Maaskant

Aan het begin van de bovenleiding worden de pantografen opgevangen met een omhoog gebogen rijdraad, gemaakt van een stukje Märklin bovenleiding.

LET OP	Vergeet niet om de gebruiksaanwijzingen en waarschuwingen van de fabrikanten te lezen en ze ALTIJD* op te volgen*. Dat voorkomt veel ongevallen, schade en droefenis.