Het solderenUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteurs: Hans van de Burgt / Maykel Kastelijn
Basisprincipe van het solderen Bij solderen worden twee of meerdere metalen delen aaneengehecht met soldeersel. Het soldeersel bestaat doorgaans uit soldeertin, dat onder hoge hitte wordt gesmolten en afgekoeld waardoor er een harde verbinding ontstaat. Waarvoor te gebruiken? De techniek kan worden toegepast om draadjes aan elkaar vast te maken, elektronische onderdelen op een printplaat vast te maken, of rails, bovenleidingmasten en zelfs complete messing-modellen. Hoe maak je een goede soldeerverbinding? Om een goede soldeerverbinding te krijgen moet je met het volgende rekening houden:
Hier vindt u een handleiding hoe u een goede soldering (soldeerlas) maakt: Solderen Wat heb je nodig? Het Gereedschap Voor het maken van een goede soldeerverbinding heeft u verschillende gereedschappen nodig. De soldeerbout of beter de soldeerbouten dienen te beschikken over het juiste vermogen om de temperatuur te bereiken die voor uw soldeerklus of klussen nodig is. Daarnaast is het prettig als u snel kunt werken. Vooral bij elektronicaklussen, omdat de onderdelen maar betrekkelijk weinig warmte kunnen verdragen. Binnen de modelbouw zijn meerdere typen soldeerklussen te onderscheiden, die elk vragen om specifiek gereedschap. Ga uit van de volgende 'klussen':
Elektronica solderen Hierbij moet gedacht worden aan het solderen van draadjes aan elkaar en het solderen van elektronica onderdelen op een printplaat. Voor deze werkzaamheden is een soldeerbout van 15 tot 30 watt, voorzien van een fijne, puntige stift voldoende. Een model met een thermostaat verdient de voorkeur, maar is niet echt noodzakelijk. Spoorstaven solderen Om spanning van- en naar de modeltrein op de rails te krijgen is het mooier en gemakkelijker om een draadje aan de rails te solderen. Daarnaast kan het ook dat je een spoorstaaf wilt fixeren aan de modulebak, dat kan je doen door de spoorstaaf aan een messing spijker vast te solderen. Dit is wat zwaarder werkt omdat er veel metaal is dat tijdelijk snel verhit moet worden. Met een zwaardere soldeerbout van 40 - 100 watt met een wat grovere afgeplatte stift is dit goed te doen. Een alternatief is een weerstand-soldeerapparaat, maar deze zijn doorgaans erg duur. Op internet zijn een aantal bouwhandleidingen van een weerstand-soldeerapparaat te vinden. Messing Solderen Voor het solderen van messing-modellen kan gebruik worden gemaakt van een aantal soldeergereedschappen zoals:
De soldeerbout Voor het solderen van messing-modellen is een soldeerbout van minimaal 40 Watt aan te raden. Zwaarder kan ook, maar hiervoor zijn niet altijd fijne punten leverbaar. Vraag bij uw gereedschaphandelaar naar zgn. 'Longlife'-stiften met een redelijk spitse punt. Deze punt dient een glad vlak te hebben van ongeveer drie mm, zodat u een wat groter contactvlak krijgt. De soldeerbout gebruikt u om de 'normale' onderdelen aan elkaar te zetten. De Soldeerbrander Dit apparaat werkt zeer snel en eenvoudig. Er zijn verschillende kwaliteiten leverbaar. Let op! De goedkoopste 'penbrandertjes' (voor ongeveer €10 verkrijgbaar) zijn soms erg onbetrouwbaar en haast nooit geheel gasdicht. Probeer deze dus alvorens u deze koopt want bij lekken kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan. Mocht u een dergelijk eenvoudig apparaat gebruiken, zorg dan voor een goede houder en een waxinelichtje voor het aansteken van de brander. Mocht u verdere plannen op soldeergebied hebben dan loont de aanschaf van een staand regelbaar brandertje zich zeker. Deze kosten ongeveer €50 maar als u er een heeft wilt u niet meer zonder (totdat u overstapt op een weerstand- soldeerapparaat ...). Ook de brander heeft zijn voor- en nadelen. Het voordeel is snelheid. U kunt vooral in combinatie met de genoemde soldeerverf erg snel werken. Soldeerverf aan de achterzijde op een paar plaatsen aanbrengen en snel verhitten met een spitse vlam en de delen zitten vast zonder spanning of kromtrekken. Zoals vermeld is de hoge temperatuur ook vaak het nadeel van een brandertje. Een messing plaat is hier goed tegen bestand, maar dunne draad vaak niet! Ook in de buurt van kunststof-onderdelen kunt u de brander beter niet gebruiken! In alle overige gevallen werkt de brander na enige oefening vaak sneller en effectiever dan de soldeerbout. Weerstandsolderen (WSA) Deze techniek heeft als vereiste een (prijzig) weerstand-soldeerapparaat (€200 tot €300). Bij een weerstand-soldeerapparaat wordt er stroom door de te solderen onderdelen gevoerd welke voor een zeer snelle verhitting zorgt. Er is geen opwarmtijd en met soldeerverf werkt het ideaal snel en schoon. Al de modelbouwers die wij spreken met een WSA zweren er sindsdien bij. Hulpmiddelen: extra handen De delen moeten elkaar goed raken, zonder dat u ze met de handen moet vasthouden. U gebruikt beide handen voor het vasthouden van de bout en het soldeertin. Het 'vasthouden' van de onderdelen kan het werk lichter maken. Daarbij kan gedacht worden aan
Krokodillenklemmen. Dit zijn gewone klemmen met een platte bek. Daardoor kunnen ze bijna alle onderdelen vastpakken. De klemmen kunnen eventueel ook op flexibele stangen zitten en vast gemaakt worden aan de werkbank. De 'derde hand' Gebruik eventueel een 'derde hand'. Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van het geheel. Vaak kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Deze plaatst u om de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. U kunt hierdoor verbazend dicht op elkaar onderdelen solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geld dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar. Een voorbeeld is het solderen van dunne stelbalken aan het (stuk grotere) onderstel. U zet de delen daarom slechts op een paar plaatsen vast in plaats van het geheel over de volledige lengte te solderen. Het voordeel van een bout t.o.v. een brandertje is de temperatuursbeheersing bij kleine onderdelen. Vooral dunne draad (of een zijwand!) kan daarbij snel te heet worden en daardoor erg slap worden. Draad kunt u zelfs verbranden. Bij het solderen van de zijwanden dus bij voorkeur de bout gebruiken. Resten soldeer kunt u met een schrapertje wegkrabben en de rest oppoetsen met de glasvezelpen. Probeer altijd zoveel mogelijk onderdelen vanuit plaatsen die niet in het zicht komen vast te zetten (binnenzijde). Hiermee is rekening gehouden in het ontwerp van de modellen. Hulpmiddelen Naast hulpmiddelen voor het vasthouden kunnen de volgende hulpmiddelen helpen het werk netter te maken, bijvoorbeeld door het koelen van onderdelen en het onderhouden van je soldeerbout.
Watten Het nadeel van de soldeerbout is het verhitten van het geheel. Vaak kunnen onderdelen op andere plaatsen loslaten tijdens het solderen. Een goede oplossing is te vinden in het gebruik van natte watjes. Deze plaatst u om de omliggende onderdelen zodat deze niet los kunnen komen. U kunt hierdoor verbazend dicht op elkaar onderdelen solderen. Het verhitten van de onderdelen kan tot nog een probleem leiden, namelijk kromtrekken. Dit geld dan vooral bij het vastzetten van grotere onderdelen aan elkaar. Sponsje Om de stift tijdens het soldeerwerk schoon te krijgen, gebruikt u een vochtige spons. Bij gebruik van een te natte spons 'schrikt' het metaal (van de stift), en is deze eerder versleten. Dus je moet de spons zeer goed uitknijpen. Vijltje Zorg ervoor dat de soldeerbout altijd glad en schoon is. De meeste soldeerstiften zijn van koper. Een nadeel van koper is dat het door tin oxideert. Verwijder daarom regelmatig de zwarte oxidatielaag van de stift. U gebruikt hiervoor een vijl. Het verdient overigens ook aanbeveling om uw stift(en) regelmatig te vervangen Soldeer- en vloeimiddel Behalve verschillend gereedschap, vragen de verschillende soldeerwerkjes ook aangepaste soldeertin en vloeimiddel. Elektronica soldeerwerk Voor soldeerwerk aan elektronische onderdelen en aan elektrische verbindingen gebruik u harskernsoldeer. Dit soldeertin bevat een ingebouwd vloeimiddel. Ieder elektronicazaak kan u aan dit type soldeertin helpen. Spoorstaven solderen Harskernsoldeer kan ook gebruikt worden voor het solderen van spoorstaven. Bij rails van nieuwzilver moet u de staven vooraf echter wel goed schoonschuren, anders vloeit het soldeer niet voldoende. Als dat niet helpt, gebruikt u een beetje zuurvrij soldeervet. Gebruik voor elektronische verbindingen echter nooit vloeibare flux of verdund fosforzuur. Messing solderen Allereerst willen wij u adviseren te werken met soldeerverf of soldeer pasta! Dit is het ideale soldeermiddel voor messing bouwsets. Soldeerverf is een mengsel van soldeervloeistof en gemalen tin. Soldeerpasta is een dikkere variant ervan welke u kunt verdunnen tot 'verf'. U brengt deze soldeerverf met een kwastje aan op de juiste plaats en verhit het met een soldeerbout, vlam of WSA. Even wachten tot het tin vloeit (gaat koken) en af laten koelen. U zult zien dat er slechts een zeer dun laagje soldeer achterblijft welke u gemakkelijk met de glasvezelpen verwijdert. Het materiaal laat nagenoeg geen resten achter en het restant vloeimiddel laat zich in een sopje zeer eenvoudig verwijderen. Bij normaal soldeer heeft u kans op meer overtollig tin en dient u het object warmer te maken door het meestal hogere smeltpunt. Meer informatie en downloads:
Op internet is veel extra informatie over solderen te vinden. Hieronder staan een paar websites:
|