|
|
Basis railsystemenUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Peter Korsten
Modeltreinen krijgen hun spanning, die ze doet rijden, via de rails. Bij elektriciteit zijn er altijd twee polen en bij modeltreinen zijn dat de spoorstaven. Twee polen, twee spoorstaven: dit is het Tweerail-systeem. Alle schalen gebruiken het Tweerail-systeem, maar in de schaal H0 is er een alternatief: het Drierailsysteem. Dit artikel bespreekt de kenmerken en verschillen van beide systemen in de schaal H0. Tweerail en DrierailHoewel er gesproken wordt over het 'Drierail-systeem', is deze term niet helemaal correct. In feite gaat het om twee spoorstaven met puntcontacten in het midden. Waar bij tweerail de beide spoorstaven elektrisch gescheiden zijn, zijn ze bij Drierail elektrisch verbonden en vormen de puntcontacten de andere pool. Het tweerailsysteemHet tweerailsysteem is het meest wijdverbreide systeem. Bij dit systeem zijn de twee polen elk op een spoorstaaf aangesloten en wordt de stroom via de wielen opgenomen. Deze wielen zijn elektrisch van elkaar gescheiden en men spreekt dan over geïsoleerde assen. Ook is aanwezigheidsdetectie van rijtuigen en wagens, die normaal gesproken geen stroom verbruiken, niet zo gemakkelijk. Dat zou kunnen door middel van het aanbrengen van een weerstand tussen de wielen, of door het gebruik van weerstandslak, welke aangebracht wordt over de wiel-isolatiebus(sen). Die aanwezigsheidsdetectie wordt nog wat ingewikkelder wanneer er een Digitaal systeem wordt gebruikt. Het Drierail-systeemHet Drierail-systeem is weliswaar populair, maar niet zo wijdverbreid als het tweerailsysteem. De drijvende kracht achter dit systeem is de fabrikant Märklin. Märklin produceert uitsluitend Drierail-modellen en -rails, maar een aantal modellen wordt voor het tweerailsysteem onder de merknaam Trix (voorheen: Hamo) uitgebracht. Märklin is ook de enige fabrikant van rails voor het Drierail-systeem. Aan de andere kant brengen vrijwel alle tweerailfabrikanten een aantal van hun modellen voor het Drierail-systeem uit. Maar het aanbod van materieel is kleiner dan voor het tweerailsysteem, iets dat vooral tot uiting komt bij kleinseries en kits, modellen die men zelf moet bouwen. Aangezien Märklin als enige de rails voor Drierail verkoopt, is de keuze ook relatief beperkt. (Weliswaar is het mogelijk om zelf zulke rails te bouwen, maar dat wordt zelden gedaan en is zo lastig dat het buiten het bestek van dit artikel valt). De bielzen zijn vrij hoog en de bogen zijn doorgaans aan de krappe kant. Die krappe bogen betekenen weer dat lang materieel niet altijd door deze bogen kan. De fabrikanten vonden de oplossing voor dit probleem door hun modellen in de lengte in te korten. Voor de lengte werd bijvoorbeeld schaal 1:100 toegepast, waarbij de breedte en hoogte 1:87 bleven. Modellen werden hierdoor in feite te kort; een standaardrijtuig dat 303 mm lang behoorde te zijn, werd slechts 264 mm lang. Aangezien de laatste jaren steeds meer materieel met een correcte lengte op de markt komt, is dat iets om rekening mee te houden. Samen met de puntcontacten betekent bovenstaande dat, indien een hoog realiteitsgehalte een doel is, het Drierail-systeem niet de beste keus is. Trix ExpressEr bestaat trouwens nog een systeem dat daadwerkelijk drie spoorstaven heeft, namelijk 'Trix Express'. Dit is een oud systeem, dat niet uitwisselbaar is met wat normaal gesproken onder 'Drierail' wordt verstaan. Mocht er een partij rails of -materieel van dit oude systeem worden aangeboden, let er dan op dat dit niet voor een Drierailbaan gebruikt kan worden. OmbouwenModellen die geen stroom verbruiken, zoals vrijwel alle goederenwagens, kunnen zonder meer omgebouwd worden van het ene systeem naar het andere. Dit gebeurt door de assen om te wisselen. De niet-geïsoleerde assen van het Drierail-systeem zullen op een Tweerailbaan tot kortsluiting leiden. Hoewel het omgekeerde niet het geval is, is het beter om toch niet-geïsoleerde assen in een Tweerail-model te plaatsen, omdat Tweerail-assen een fractie breder zijn, wat tot ontsporingen kan leiden. Bovendien werkt detectie op een Drierailbaan niet met geïsoleerde assen.
Vaak is een winkelier bereid deze omwisseling gratis te doen. Gelijkstroom en wisselstroom?Vaak worden de termen gelijkstroom en wisselstroom gebruikt, daar waar er eigenlijk over respectievelijk Tweerail en Drierail gesproken zou moeten worden. Dit is een verschil van oudsher, toen Tweerail-modellen op gelijkstroom liepen (reden) en Drierail-modellen op wisselstroom. Welk systeem is het beste?Die vraag is onmogelijk te beantwoorden, omdat het ligt aan welke prioriteiten je stelt. Beide systemen hebben zo hun voor- en nadelen; ze hebben ook hun aanhangers, waarbij vooral Drierail-rijders aan het merk Märklin hechten. De vraag ‘maar wat moet ik nou kiezen ?’ leidt dan ook meestal tot verhitte discussies, overigens zonder een duidelijke conclusie. De keuze wordt meestal toevallig gemaakt: men koopt een startset, of krijgt er één cadeau en houdt aan dat systeem vast. Dus als de startset van Märklin is, is er een goede kans dat men aan het Drierail-systeem blijft vasthouden; is de startset echter van Roco, Piko of Fleischmann, dan zal men eerder bij Tweerail blijven. Gerelateerde termen: Marklin, Maerklin, Mærklin. |
