Sluitseinen of sluitverlichting

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

---

Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom - Update door Fred Eikelboom

---

Schakeling 1

Sluitsein met toepassing van stroombron

U wilt op de modeltreinbaan graag dat alles zo natuurgetrouw mogelijk nagebootst is. U wilt dan vanzelfsprekend ook wagens en/of rijtuigen met ingebouwde sluitverlichting.

Voor degenen die kant-en-klare sluitverlichting te duur vinden, is er de mogelijkheid om de sluitverlichting zelf te bouwen.

Afbeelding: 01		Afbeelding: 02
Schema van het sluitsein met diode		Schema van het sluitsein met bruggelijkrichter
Schema gemaakt door: Fred Eikelboom		Schema gemaakt door: Fred Eikelboom

Deze eenvoudige schakeling past door het bescheiden aantal onderdelen in schaal H0 rijtuigen, maar ook in TT en N-materieel.

De led krijgt zijn voedingsspanning d.m.v. een eenvoudig stukje elektronica. Bij een voedingsspanning van 4 tot 30 volt levert de schakeling een constante stroom van 15 milliAmpère aan de led en maakt het daardoor mogelijk dat de led een gelijkmatige helderheid heeft (voor informatie over leds, zie het artikel Wat is een led bij 'Meer informatie').

De werking bij het voeden met gelijkspanning (Tweerail)

(beschrijving geldt voor afbeelding 1)
Diode D1 zorgt ervoor dat de led, alleen bij juiste poling van de voedingsspanning (die afkomstig is van de spoorstaven) brandt. Bij het achteruitrijden zal de led niet branden. Bij analoge banen hebben we het nadeel dat de led minder fel zal gaan branden wanneer de rijregelaar teruggedraaid wordt. Bij stilstand is de led uit.

(beschrijving geldt voor afbeelding 2)
De diodes D1 t/m D4 zorgen ervoor dat de led, in beide rijrichtingen de juiste spannings-polariteit krijgt, en dus in beide rijrichtingen brandt. Bij analoge banen hebben we het nadeel dat de led minder fel zal gaan branden wanneer de rijregelaar teruggedraaid wordt. Bij stilstand is de led uit.

De werking bij het voeden met wisselspanning (Drierail)

(beschrijving geldt voor afbeelding 1)
Diode D1 richt de wisselspanning gelijk, die afkomstig is van de spoorstaven, en zorgt daarmee voor de juiste polariteit van de voedingsspanning op het knooppunt D1-R1-T1. Bij analoge banen hebben we het nadeel dat de led minder fel zal gaan branden wanneer de rijregelaar teruggedraaid wordt. Bij stilstand is de led uit.

(beschrijving geldt voor afbeelding 2)
De diodes D1 t/m D4 richten de wisselspanning gelijk, die afkomstig is van de spoorstaven, en zorgen daarmee voor de juiste polariteit van de voedingsspanning op het knooppunt D1-R1-T1. Bij analoge banen hebben we het nadeel dat de led minder fel zal gaan branden wanneer de rijregelaar teruggedraaid wordt. Bij stilstand is de led uit.

De werking bij het voeden met digitale spanning

(beschrijving geldt voor afbeelding 1)
Diode D1 richt de digitale spanning gelijk, die afkomstig is van de spoorstaven, en zorgt daarmee voor de juiste polariteit van de voedingsspanning op het knooppunt D1-R1-T1. Bij stilstand is de sluitverlichting aan, omdat bij 'digitaal' altijd spanning op de spoorstaven aanwezig is.

(beschrijving geldt voor afbeelding 2)
De diodes D1 t/m D4 richten de spanning gelijk, die afkomstig is van de spoorstaven, en zorgen daarmee voor de juiste polariteit van de voedingsspanning op het knooppunt D1-R1-T1. Bij stilstand is de sluitverlichting aan, omdat bij 'digitaal' altijd spanning op de spoorstaven aanwezig is.

De werking van de schakeling

De schakeling bestaat uit een zogenaamde stroombron. De transistoren T1 en T2 beïnvloeden elkaar onderling en regelen daarmee de stroom door de led af op een gemiddelde stroom van 15 milliAmpère. De condensator dient ter ontstoring en zorgt tevens voor een soepel regelgedrag van de schakeling.

In plaats van de standaard 3 mm-led kunt u natuurlijk ook gebruikmaken van een '0805' SMD-led. Wilt u het lastige 'draadjes aan de led solderen' vermijden, dan kunt u gebruikmaken van kant-en-klare leds met aangesoldeerde draden van 24 cm lengte (zie link hieronder bij 'Meer informatie').
De diodes D1 t/m D4 in afbeelding 2, fungeren als 'bruggelijkrichter' (zie het artikel Elektronica basis bij 'Meer informatie').

Tabel: 01

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

Tabel: 02

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

---

Voor een goederenwagen zijn de volgende simpele schakelingen bedacht (zie: afbeelding 03 en 04). De onderdelen kunt u aan elkaar solderen volgens de 'snelbouwmethode' (zie foto 06) Voor zo'n simpele schakeling hoeft u geen printje te maken.

Schakeling 2

Sluitsein voor goederenwagen op een analoge baan

Afbeelding: 03

Schema van het sluitsein

Schema gemaakt door: Fred Eikelboom

Voor het sluitsein zijn de volgende onderdelen benodigd: Sjabloon:Onderdelenlijst begin Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst einde

Tabel: 03

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

Tabel: 04

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

---

Schakeling 3

Sluitsein voor goederenwagen op een digitale baan

Afbeelding: 04

Schema van het sluitsein

Schema gemaakt door: Fred Eikelboom

Voor het sluitsein zijn de volgende onderdelen benodigd: Sjabloon:Onderdelenlijst begin Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst onderdeel Sjabloon:Onderdelenlijst einde

Tabel: 05

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

Tabel: 06

Tabel gemaakt door: Fred Eikelboom

De spanningsregelaar

Afbeelding: 05

De aansluitingen van de spanningsregelaar

Tekening gemaakt door: Fred Eikelboom

Het grote voordeel van het gebruik van een spanningsregelaar is, dat de werkspanning van de elco na de regelaar maar 16 volt hoeft te zijn. Daarmee zijn ook de afmetingen een stuk kleiner. Bij gebruik van een tantaal-elco is nog minder ruimte noodzakelijk. De 78L05 en 78L12 hebben een zogenaamde TO92 behuizing (zie afbeelding 05).

Voor de spanningsregelaar kan, voor de 'analoge' versie, elk 5 volt-type, met een uitgangsstroom van 100 milliAmpère (of hoger) gebruikt worden.
Voor de 'digitale' versie, kan elk 12 volt-type, met een uitgangsstroom van 100 milliAmpère (of hoger) gebruikt worden.

Afbeelding: 06

Onderdelen in de wagen geplaatst

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Verder is benodigd:

Wattenstaafje met doorzichtig buisje.

De inbouw in de wagen

Na het aan elkaar solderen van de onderdelen, plaats u het geheel in de wagen. Doe er een dun stukje schuimplastic onder tegen eventueel rammelen/trillen. Daarna aan de zijkanten een paar stukjes schuimplastic er tussen doen om de zaak op zijn plaats te houden. Later nog een paar stukjes schuimplastic aan weerszijden van de led + weerstand aanbrengen (dit laatste is voor de foto maar even weggelaten, zie foto 06).

Afbeelding: 07

Omgebouwd wattenstaafje

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Van een wattenstaafje wordt een lichtgeleider gemaakt (zie: foto 07). Het stukje wattenstaaf-buis geleidt zeer goed het licht van de led via de spiegelgladde binnenkant. Ook de mantel van de buis geleidt prima het licht van de led.
Van een stukje rubber wordt een 'behuizing' voor de lamp gemaakt. Het stukje rubber op een stukje hout leggen en met een holpijpje een gaatje in het rubber stansen. Het ronde stukje rubber wat eerst op de plaats van het gaatje zat, lijmt u midden-boven, aan de korte zijde op het lamphuis. Daarna op de juiste plaats een gaatje boren (iets kleiner dan de diameter van het wattenstaafbuisje) in de achterwand van de wagen, en iets uitvijlen, zodat het stukje wattenstaaf-buis er strak in past. Daarna een kort stukje krimpkous om de led doen dat ongeveer drie mm boven de led uitkomt. Het krimpkous wordt met de verfstripper verwarmd, zodat het vrij strak om de led zit. Maak de led niet te heet want dat overleeft deze niet. Aan de voorkant van de krimpkous zit nu een opening waar de wattenstaaflichtgeleider in past.

Afbeelding: 08

Printje voor bevestiging v.d. stroomafnemers

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Stukje printplaat passend maken, zodanig dat het zichzelf in de ruimte onder de wagen klemt. Hieraan twee blanke draden van acht cm lang solderen, en deze draden door twee gaatjes in de wagenbodem (zie grootste opening in de metalen plaat, links op foto 08) naar binnen voeren en de draden aan de gelijkrichter solderen. Daarna het aansluitdraadje van de weerstand zodanig verbuigen dat het kopje van de led vrij strak tegen de lichtgeleider aandrukt.

Afbeelding: 09

De stroomafnemers, gereed voor montage

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Van fosforbronsdraad (of messingdraad) met een diameter van 0,3 mm maakt u een viertal stroomafnemers. Aan de ene kant de stroomafnemer haaks ombuigen op twee mm vanaf het uiteinde, zodat er een haakje ontstaat, dat in een gaatje van de print past. Dit voorkomt dat de stroomafnemer straks tijdens het solderen wegglijd (zie foto 09).

Afbeelding: 10

Het solderen van de stroomafnemers

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Daarna de stroomafnemers op het printje solderen. Tijdens het solderen wordt bij voorkeur een 'derde handje' gebruikt, met daarin een stukje koperdraad, van ongeveer één mm doorsnede om de stroomafnemer even vast te klemmen tegen de print. Zo hebt u twee handen vrij voor het solderen (zie foto 10).

Afbeelding: 11

Het sluitsein in actie

Foto gemaakt door: Fred Eikelboom

Nu de stroomafnemers afstellen (zo weinig mogelijk druk, maar toch een goed contact). Tip: controleer ook even of bij zijdelingse beweging van de assen, of de sleepcontacten nog voldoende tegen de wielen drukken.
U heeft met deze toepassing van het wattenstaaf-buisje een prima sluitsein verkregen (zie foto 11). De led blijft, bij de digitale versie, nadat de wagen van de rails gehaald is, nog ongeveer twee minuten branden. Bij de analoge versie is de nabrand-tijd in hoge mate afhankelijk van hoeveel spanning er op de rails stond, op het moment dat u de wagen van de rails haalde.
Wilt u een nog langere brandtijd, dan kunt u de waarde van de elco verhogen, of indien er voldoende ruimte aanwezig is, twee elco's parallel schakelen.

Tip:

Mocht u tijdens het proefrijden (of naderhand), last hebben van piepende stroomafnemers, doe dan een stukje isolatiemantel van een draadje om de stroomafnemers en zet dit aan de printzijde vast met een heel klein druppeltje lijm (wél zorgen dat het gedeelte dat tegen het wiel aan komt, nog vrij blijft). Door de grotere massa van het geheel (draadje + mantel) verandert de resonantiefrequentie van de stroomafnemers, en is het geluid een stuk minder, of is zelfs niet meer waarneembaar. Ook kan er, met behulp van een wattenstaafje, een heel klein beetje contactspray (verkrijgbaar in de elektronicawinkel en o.a. bij Conrad) op de binnenkant van de wielen aangebracht worden.

---

Meer informatie

Encyclopedie:

Artikel Elektronica basis

Artikel Hoe sluit u leds aan

Artikel Minimale led voorschakelweerstand berekenen

Artikel Veilig werken

Artikel Wat is een led

Externe websites:
Conrad.nl	Onderdelen.
Reichelt.nl	Onderdelen.

---

Hoofdpagina  Categorie-index  Index  Menu

Vorige | Volgende

Contact met de redactie:

---