|
|
| (8 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| | {{Koptekst | | {{Koptekst |
| − | |Vorige= Meten van de motorstroom na het inbouwen van een decoder | + | |Vorige= Meten van de motorstroom na het inbouwen van een locdecoder |
| | |Volgende= Metingen aan een elco die aangesloten is op de digitale spanning | | |Volgende= Metingen aan een elco die aangesloten is op de digitale spanning |
| | |VorigeMenu= Meten is weten | | |VorigeMenu= Meten is weten |
| Regel 6: |
Regel 6: |
| | }} | | }} |
| | {{Inhoudsopgave||Klein}} | | {{Inhoudsopgave||Klein}} |
| − | === De elektromotor ===
| + | Hier beschrijven wij |
| − | Een elektro[[Woorden - M#Motor|motor]] is een apparaat dat elektrische energie kan omzetten in mechanische energie, oftewel met een elektromotor kunnen we beweging opwekken en die beweging gebruiken om iets mee aan te drijven. Kort gezegd: een elektromotor is een elektro-mechanische aandrijver. Op [https://electronics.howstuffworks.com/brushless-motor.htm howstuffworks.com] is uitgebeeld hoe een elektromotor werkt.<br />
| |
| − | In de modeltreinwereld komen drie hoofdtypen elektromotor voor;
| |
| − | * [[#De motor met permanente magneet|De motor met permanente magneet.]]
| |
| − | * [[#De motor met magneetspoel|De motor met magneetspoel.]]
| |
| − | * [[#De borstelloze motor|De borstelloze motor.]]
| |
| − | ==== De motor met permanente magneet ====
| |
| − | {{Afbeelding
| |
| − | |Bestand= Permanente-magneet-motor-01.gif
| |
| − | |Grootte= 625px
| |
| − | |Volgnummer= 01
| |
| − | |Omschrijving= Motor met permanente magneet
| |
| − | |Maker= Fred Eikelboom
| |
| − | |Type= Tekening
| |
| − | }}
| |
| − | De [[Woorden - E#Elektromotor|motor]] met permanente magneet (hierna te noemen "magneet") is een gelijkstroommotor (DC-motor) en bestaat uit een [[Woorden - R#Rotor|rotor]] (ook wel anker genoemd), dat voorzien is van een aantal spoelen van dun koperdraad. Deze spoelen draaien in een magnetisch veld, dat opgewekt wordt door twee magneten. Daardoor is er aan de ene zijde van het anker een Noord-pool en aan de andere van het anker een Zuid-pool.<br />
| |
| − | De rotor bestaat uit lamellen van dun blik (zie: afbeelding 01, fig.1). Door een aantal van die lamellen op elkaar te stapelen ontstaat het blikpakket (zie: afbeelding 01, fig. 2). In dit blikpakket wordt een as gemonteerd (zie: afbeelding 01, fig.3) en d.m.v. lak of kit vastgezet. Nu worden één voor één de spoelen in de openingen van de rotor gemonteerd (zie: afbeelding 01, fig. 4 en 5). Wanneer ze op hun plaats zitten, worden de spoelen d.m.v. lak of kit vastgezet. Ook worden vaak kunststofstrippen tussen de spoelen en het blik geschoven (dus aan de buitenomtrek) om te voorkomen dat de koperen spoelen door de middelpuntvliedende kracht uit de openingen geslingerd worden.
| |
| − | | |
| − | Daarna wordt de [[Woorden - C#Collector|collector]] (ook wel [[Woorden - C#Commutator|commutator]] genoemd) geïsoleerd op de as vastgezet. De collector-lamellen moeten een bepaalde stand hebben t.o.v. de spoelopeningen in het blikpakket. Hierdoor krijgt de spoel iets eerder spanning. Zou dit niet gedaan worden, dan komt er pas spanning op de spoel als de motorpool de magnetische vaste pool al weer een stukje gepasseerd is (zie: afbeelding 01, fig. 6), Het is vergelijkbaar met de voorontsteking van een automotor. Het geheel van as, blikpakket, spoelen en collector noemt men de "rotor" of het "anker".
| |
| − | {{Afbeelding
| |
| − | |Bestand= Permanente-magneet-motor-02.gif
| |
| − | |Grootte= Normaal
| |
| − | |Volgnummer= 02
| |
| − | |Omschrijving= Motor met permanente magneet.
| |
| − | |Maker= Fred Eikelboom
| |
| − | |Type= Tekening
| |
| − | }}
| |
| − | Hier is een driepolige [[Woorden - E#Elektromotor|motor]] afgebeeld (zie: afbeelding 02), maar steeds meer motorproducenten gaan over op vijfpolige motoren. Dit vanwege het hogere rendement, en een veel beter draaigedrag bij lage toeren. De collector voorziet de spoelen op zodanige wijze van spanning, dat telkens één pool van het anker aangetrokken wordt, en tegelijkertijd een andere pool afgestoten wordt. Dat veroorzaakt een draaiende beweging van de [[Woorden - R#Rotor|rotor]]. | |
| − | ==== De motor met magneetspoel ====
| |
| − | {{Afbeelding 2 naast elkaar
| |
| − | |Bestand= Universeel-motor-01.gif
| |
| − | |Bestand2= Universeel-motor-02.gif
| |
| − | |Grootte= Normaal
| |
| − | |Grootte2= Normaal
| |
| − | |Volgnummer= 03
| |
| − | |Volgnummer2= 04
| |
| − | |Omschrijving= Universeelmotor spanningloos.
| |
| − | |Omschrijving2= Universeelmotor bekrachtigd.
| |
| − | |Type= Tekening
| |
| − | |Type2= Tekening
| |
| − | |Maker= Fred Eikelboom
| |
| − | |Maker2= Fred Eikelboom
| |
| − | |Tussenruimte= 15px
| |
| − | }}
| |
| − | De [[Woorden - E#Elektromotor|motor]] met magneetspoel (ook "universeelmotor" genoemd vanwege het feit dat hij op zowel AC als DC kan draaien), bestaat eveneens uit een rotor (anker) en een stator. De [[Woorden - R#Rotor|rotor]] is voorzien van een aantal koperen spoelen. Deze spoelen draaien in een magnetisch veld, dat opgewekt wordt door een magneetspoel. Deze magneetspoel moet gevoed worden met wisselspanning of gelijkspanning. Zonder die bekrachtigingsstroom kan de motor zijn werk niet doen. Het geheel van de beide polen en de vaste spoel noemt men de stator. Indien schakelaar S geopend is, dan is de stator niet magnetisch (zie afbeelding 03).
| |
| − | | |
| − | Zodra schakelaar S1 gesloten wordt, bouwt zich een magnetisch veld op aan de beide polen en kan de motor gaan draaien (zie afbeelding 04) (voor de duidelijkheid zijn hier de verbindingen naar de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] en de anker-spoelen niet getekend, maar die zijn natuurlijk wel nodig voor de werking van de motor). De koolborstels zijn dus ook op <big>+</big> en <big>-</big> van de batterij aangesloten.
| |
| − | ==== De borstelloze motor ====
| |
| − | De borstelloze DC-motor (Engels: Brushless DC-motor) bestaat uit een metalen rotor die magnetisch is (dus met twee of meer Noord- en Zuid-polen). Rondom deze rotor, of in de rotor (is afhankelijk van de fabrikant), zijn in de behuizing een drietal spoelen aangebracht. Deze spoelen worden elektronisch aangestuurd, via sensoren die hun impulsen krijgen van de rotor. Doordat de spoelen één voor één ingeschakeld (bekrachtigd) worden, en één voor één weer uitgeschakeld worden, ontstaat een ronddraaiend magnetisch veld om (of in) de [[Woorden - R#Rotor|rotor]]. Hierdoor wordt de rotor in draaiende beweging gebracht. Een borstelloze [[Woorden - M#Motor|motor]] dient dus altijd aangestuurd te worden met regel-[[Woorden - E#Elektronica|elektronica]]. Wat dit betreft lijkt de borstelloze motor op een [[Woorden - S#Stappenmotor|stappenmotor]].
| |
| − | ----
| |
| | === Het testen van een elektromotor === | | === Het testen van een elektromotor === |
| − | Het testen is te doen met een multimeter, een led met serieweerstand, een gloeilampje of een zoemer. Het testen kan plaatsvinden in de loc/het treinstel, mits eerst de decoderstekker uit de NEM-plug wordt gehaald of de draden naar de elektromotor (=de koolborstel-aansluitingen) worden losgemaakt. Dit kan onnodige demontage van de [[Woorden - M#Motor|motor]] voorkomen, want het zou best kunnen dat het vermeende "motorprobleem" aan de sleepcontacten (stroomafnemers) bij de wielen ligt. De motor moet worden afgekoppeld omdat anders '''de kans bestaat dat een eventuele decoder onherstelbaar beschadigd raakt''' en/of dat de verlichting ook "meegemeten" wordt en daardoor een foutieve meting ontstaat. | + | Het testen is te doen met een multimeter, een led met serieweerstand, een gloeilampje of een zoemer. Het testen kan plaatsvinden in de loc/het treinstel, mits de draden naar de elektromotor (=de koolborstel-aansluitingen) worden losgemaakt. Dit kan onnodige demontage van de [[Woorden - E#Elektromotor|elektromotor]] voorkomen, want het zou best kunnen dat het vermeende "motorprobleem" aan de [[Woorden - S#Sleepcontact|sleepcontact]]en ("stroomafnemers") bij de wielen ligt. '''De motor moet worden afgekoppeld van een eventuele decoder, omdat anders de grote kans bestaat dat een eventuele decoder onherstelbaar beschadigd raakt''' en/of dat de verlichting ook "meegemeten" wordt en daardoor een foutieve meting ontstaat. |
| | {| class="wikitable" | | {| class="wikitable" |
| − | |{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="top"|Koppel '''altijd''' de decoder af, voordat spanning op de motor wordt zet!<br />Stekker uit de NEM-connector trekken, of de grijze én de oranje draad losmaken van de koolborstel-aansluitingen. | + | |{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="top"|Koppel '''altijd''' de decoder af, voordat spanning op de motor wordt zet!<br />Doe dit door de grijze én de oranje draad los te maken van de koolborstel-aansluitingen. |
| | |} | | |} |
| | ==== Testen met een multimeter ==== | | ==== Testen met een multimeter ==== |
| | Zet de multimeter op "Ohm" of "Ω" en kies het laagste weerstandsbereik (met een zogenaamde ''autoranging'' multimeter hoeft dit niet, die stelt automatisch het juiste weerstandsbereik in). | | Zet de multimeter op "Ohm" of "Ω" en kies het laagste weerstandsbereik (met een zogenaamde ''autoranging'' multimeter hoeft dit niet, die stelt automatisch het juiste weerstandsbereik in). |
| | | | |
| − | Sluit hierna de meetpennen aan (het beste is het om hiervoor zogenaamde krokodilklemmen te gebruiken) op de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstel]]-aansluitingen van de motor. | + | Sluit hierna de meetpennen aan (het beste is het om hiervoor zogenaamde krokodilklemmen te gebruiken) op de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstel]]-aansluitingen van de motor.<br> |
| − | | + | Voor de verdere gang van zaken, zie [[Het testen van elektromotoren#De testprocedure|'''De testprocedure''']].<br>Sommige multimeters hebben een ingebouwde zoemer voor [[Woorden - C#Continuïteitsmeter|continuïteitsmetingen]], deze stand is ook te gebruiken. |
| − | Voor de verdere gang van zaken, zie [[Het testen van elektromotoren#De testprocedure|'''De testprocedure''']]. | |
| | ==== Testen met een lampje, led of piëzozoemer ==== | | ==== Testen met een lampje, led of piëzozoemer ==== |
| − | Door een lampje, led of piëzozoemer tussen de batterij (of voeding) en de motor te schakelen, is er een indicatie van de toestand van de motor (zie: afbeeldingen 05 t/m 07). Voor het voeden van de schakeling kan een 9-Volts blokbatterij gebruikt worden, of een voeding die bijv. 12 Volt DC levert. Sommige multimeters hebben een ingebouwde zoemer voor continuïteitsmetingen, deze stand is ook te gebruiken. | + | Door een [[Woorden - G#Gloeilamp|lampje]], led of [[Woorden - P#Piëzo zoemer|piëzo zoemer]] tussen de batterij (of voeding) en de motor te schakelen, is er een indicatie van de toestand van de motor (zie: afbeeldingen 01 t/m 03). Voor het voeden van de schakeling kan een 9-Volts blokbatterij gebruikt worden, of een voeding die bijv. 12 Volt DC levert. |
| | ===== Het testen met een lampje of een led ===== | | ===== Het testen met een lampje of een led ===== |
| | {{Afbeelding 2 naast elkaar | | {{Afbeelding 2 naast elkaar |
| Regel 75: |
Regel 25: |
| | |Grootte= Zeer klein | | |Grootte= Zeer klein |
| | |Grootte2= Zeer klein | | |Grootte2= Zeer klein |
| − | |Volgnummer= 05 | + | |Volgnummer= 01 |
| − | |Volgnummer2= 06 | + | |Volgnummer2= 02 |
| | |Omschrijving= Testen van motor m.b.v. lamp. | | |Omschrijving= Testen van motor m.b.v. lamp. |
| | |Omschrijving2= Testen van motor m.b.v. led. | | |Omschrijving2= Testen van motor m.b.v. led. |
| Regel 85: |
Regel 35: |
| | |Tussenruimte= 15px | | |Tussenruimte= 15px |
| | }} | | }} |
| − | Sluit een lamje of led aan volgens afbeelding 05 of 06. Bij een lampje van 6 Volt en gebruik makend van een 9 Volt batterij, moet een serieweerstand (R1) worden gebruikt van 47 ohm. De waarde van R1 voor een led kan berekend worden in het artikel ''[[Minimale led serieweerstand berekenen]]''. | + | Sluit een lamje of led aan volgens afbeelding 01 of 02. Bij een lampje van 6 Volt en gebruik makend van een 9 Volt batterij, moet een serieweerstand (R1) worden gebruikt van 47 ohm. De waarde van R1 voor een led kan berekend worden in het artikel ''[[Minimale led serieweerstand berekenen]]''. |
| | ===== Het testen met een piëzozoemer ===== | | ===== Het testen met een piëzozoemer ===== |
| | {{Afbeelding | | {{Afbeelding |
| | |Bestand= Motortest-03.gif | | |Bestand= Motortest-03.gif |
| | |Grootte= Zeer klein | | |Grootte= Zeer klein |
| − | |Volgnummer= 07 | + | |Volgnummer= 03 |
| | |Omschrijving= Testen van motor m.b.v. piëzo zoemer. | | |Omschrijving= Testen van motor m.b.v. piëzo zoemer. |
| | |Maker= Fred Eikelboom | | |Maker= Fred Eikelboom |
| | |Type= Schema | | |Type= Schema |
| | }} | | }} |
| − | Suit de zoemer aan volgens afbeelding 07 voor het testen van een elektromotor m.b.v. een piëzozoemer. R1 kan eventueel toegevoegd worden als de zoemer teveel geluid produceert. Een waarde van 330 ohm voor R1 zal het geluid al behoorlijk smoren. Neem een hogere waarde als het volume dan nog te hoog is. | + | Suit de zoemer aan volgens afbeelding 08 voor het testen van een elektromotor m.b.v. een [[Woorden - P#Piëzo zoemer|piëzo zoemer]]. R1 kan eventueel toegevoegd worden als de zoemer teveel geluid produceert. Een waarde van 330 ohm voor R1 zal het geluid al behoorlijk smoren. Neem een hogere waarde als het volume dan nog te hoog is. |
| | === De testprocedure === | | === De testprocedure === |
| | Het is handig om vóór het testen met een viltstift (fijnschrijver) een puntje of streepje op het tandwiel/de worm te zetten. Dan is duidelijk te zien in welke positie de as zich bevindt. | | Het is handig om vóór het testen met een viltstift (fijnschrijver) een puntje of streepje op het tandwiel/de worm te zetten. Dan is duidelijk te zien in welke positie de as zich bevindt. |
| Regel 101: |
Regel 51: |
| | :Meet de weerstandswaarde van de motor. Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de gemeten waarde met regelmatige intervallen wijzigen. Deze wijzigingen dienen bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as <big>⅓</big> omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na <big><big>⅕</big></big> omwenteling op). | | :Meet de weerstandswaarde van de motor. Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de gemeten waarde met regelmatige intervallen wijzigen. Deze wijzigingen dienen bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as <big>⅓</big> omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na <big><big>⅕</big></big> omwenteling op). |
| | :Zijn er tussentijds onregelmatige wijzigingen te zien op het display van de multimeter, dan duidt dit er op dat de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] matig/slecht contact maken met de [[Woorden - C#Collector|collector]]lamellen (=de commutator). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. [[Onderhoud#Koolborstels|Schoonmaken]] van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie. | | :Zijn er tussentijds onregelmatige wijzigingen te zien op het display van de multimeter, dan duidt dit er op dat de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] matig/slecht contact maken met de [[Woorden - C#Collector|collector]]lamellen (=de commutator). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. [[Onderhoud#Koolborstels|Schoonmaken]] van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie. |
| − | :Is er tijdens een groot gedeelte van de as-omwenteling geen verbinding, dan betekent dit dat een wikkeling onderbroken/doorgebrand is, of dat er een draad losgeraakt is die aan een collectorlamel bevestigd zou moeten zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) gedemonteerd moet worden om te zien wat het probleem is. | + | :Is er tijdens een groot gedeelte van de as-omwenteling geen verbinding, dan betekent dit dat een rotorwikkeling onderbroken/doorgebrand is, of dat er een draad losgeraakt is die aan een collectorlamel bevestigd zou moeten zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) gedemonteerd moet worden om te zien wat het probleem is. |
| | * Met een led, lampje of zoemer. | | * Met een led, lampje of zoemer. |
| | :Sluit de motor aan op de testschakeling en verbind daarna (d.m.v. een schakelaar) de batterij of voeding met de testschakeling. | | :Sluit de motor aan op de testschakeling en verbind daarna (d.m.v. een schakelaar) de batterij of voeding met de testschakeling. |
| − | | + | :Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de lamp/led met regelmatige intervallen aan-en-uit gaan (bij de schakeling met [[Woorden - P#Piëzo zoemer|piëzo zoemer]] ontstaan er toonhoogteverschillen). Dit aan-en-uit gaan dient bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as <big>⅓</big> omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na <big><big>⅕</big></big> omwenteling op). |
| − | :Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de lamp/led met regelmatige intervallen aan-en-uit gaan (bij de schakeling met piëzozoemer ontstaan er toonhoogteverschillen). Dit aan-en-uit gaan dient bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as <big>⅓</big> omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na <big><big>⅕</big></big> omwenteling op). | |
| − | | |
| | :Ontstaan er tussentijds onregelmatige licht/geluids verschijnselen, dan duidt dit er op dat de koolborstels matig/slecht contact maken met de collectorlamellen (=de [[Woorden - C#Commutator|commutator]]). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. Schoonmaken van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie. | | :Ontstaan er tussentijds onregelmatige licht/geluids verschijnselen, dan duidt dit er op dat de koolborstels matig/slecht contact maken met de collectorlamellen (=de [[Woorden - C#Commutator|commutator]]). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. Schoonmaken van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie. |
| − | | + | :Als tijdens een groot gedeelte van de motoras-omwenteling, geen licht/geluid is, dan betekent dit dat een rotorwikkeling onderbroken is, of dat er een draad losgeraakt is, die aan een collectorlamel bevestigd moet zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) moet worden gedemonteerd om te zien wat het probleem is. |
| − | :Als tijdens een groot gedeelte van de motoras-omwenteling, geen licht/geluid is, dan betekent dit dat een wikkeling onderbroken is, of dat er een draad losgeraakt is, die aan een collectorlamel bevestigd moet zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) moet worden gedemonteerd om te zien wat het probleem is. | |
| | === Vette koolborstels === | | === Vette koolborstels === |
| − | Wanneer is geconstateert dat de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] vettig zijn geworden door olie, dan moeten de koolborstels zonder meer worden vervangen door nieuwe. Vette koolborstels uitwendig schoonmaken helpt niet, want de olie is diep in het poreuze materiaal opgezogen en die ingedrongen olie komt er nooit meer uit. Die olie zorgt er ook voor dat er een soort isolatielaagje op de [[Woorden - C#Commutator|commutator]] aanwezig is, waardoor het contact tussen de koolborstels en de [[Woorden - C#Collector|collector]]lamellen slechter wordt. Hierdoor ontstaat extra vonkvorming en verslijten de koolborstels en de commutator (of collector) eerder dan gewenst. | + | Wanneer is geconstateert dat de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] vettig zijn geworden door olie, dan moeten de koolborstels zonder meer worden vervangen door nieuwe. Vette koolborstels uitwendig schoonmaken helpt niet, want de olie is diep in het poreuze materiaal gezogen en die ingedrongen olie komt er nooit meer uit. Die olie zorgt er ook voor dat er een soort isolatielaagje op de [[Woorden - C#Commutator|commutator]] aanwezig is, waardoor het contact tussen de koolborstels en de [[Woorden - C#Collector|collector]]lamellen nog slechter wordt. Hierdoor ontstaat extra vonkvorming en verslijten de koolborstels en de commutator (of collector) eerder dan gewenst. |
| | === Schoonmaken van de collector === | | === Schoonmaken van de collector === |
| − | Wanneer de [[Woorden - C#Collector|collector]] (=de commutator) vettig/vervuild is, dient deze schoongemaakt te worden. Doe dit met een wattenstaafje gedrenkt in wasbenzine. Maak daarna de groeven (spleten) tussen de lamellen schoon (=uitkrabben) met een houten of kunststof satéprikker. Gebruik hier '''NOOIT''' een metalen voorwerp voor, want dan ontstaan bramen aan de lamellen. Door deze bramen zullen de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] veel sneller slijten. Eventueel kunnen krasjes op de lamellen nog worden weggepolijst met een glasvezelpotlood. | + | Wanneer de [[Woorden - C#Collector|collector]] (=de commutator) vettig/vervuild is, dient deze schoongemaakt te worden. Doe dit met een wattenstaafje gedrenkt in wasbenzine. Maak daarna de groeven (spleten) tussen de lamellen schoon (=uitkrabben) met een ''houten'' of ''kunststof'' satéprikker. Gebruik voor het schoonmaken van de collectorspleten '''NOOIT''' een metalen voorwerp, want dan ontstaan bramen aan de lamellen. Door deze bramen zullen de [[Woorden - K#Koolborstel|koolborstels]] veel sneller slijten. Eventueel kunnen krasjes op de lamellen nog worden weggepolijst met een [[Woorden - G#Glasvezelstift|glasvezelstift]] |
| | {| class="wikitable" | | {| class="wikitable" |
| − | |{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="top"|Bij gebruik van een glasvezelpotlood komen minuscule glasdeeltjes vrij. Gebruik dus altijd een (veiligheids)bril. | + | |{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="center"| [[Bestand:Let-op.jpg|50px|center]]<small> '''LET OP'''</small>||{{TblAgKleur1|#E8E8E8;}} valign="top"|Bij gebruik van een glasvezelstift komen minuscule glasdeeltjes vrij. Laat deze niet in de ogen en/of longen komen. Gebruik dus altijd een (veiligheids)bril en een mondkapje. |
| | |} | | |} |
| | Laat de motor daarna minstens een halfuur drogen, om brandbare dampen kwijt te raken. Sluit pas daarna de voedingsspanning aan, om te zien of de elektromotor goed werkt. | | Laat de motor daarna minstens een halfuur drogen, om brandbare dampen kwijt te raken. Sluit pas daarna de voedingsspanning aan, om te zien of de elektromotor goed werkt. |
| Regel 132: |
Regel 79: |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| − | |Link= Minimale led serieweerstand berekenen | + | |Link= De elektromotor |
| − | |Linknaam= Minimale led serieweerstand berekenen | + | |Linknaam= De elektromotor |
| | }} | | }} |
| | {{Link intern | | {{Link intern |
| Regel 149: |
Regel 96: |
| | {{Linkssectie einde}} | | {{Linkssectie einde}} |
| | {{Voettekst | | {{Voettekst |
| − | |Vorige= Meten van de motorstroom na het inbouwen van een decoder | + | |Vorige= Meten van de motorstroom na het inbouwen van een locdecoder |
| | |Volgende= Metingen aan een elco die aangesloten is op de digitale spanning | | |Volgende= Metingen aan een elco die aangesloten is op de digitale spanning |
| | |VorigeMenu= Meten is weten | | |VorigeMenu= Meten is weten |
| Regel 155: |
Regel 102: |
| | |- valign= "top" | | |- valign= "top" |
| | ! scope= "row" width="70%" | | | ! scope= "row" width="70%" | |
| − | | <small>Laatste wijziging: 13 feb 2024 11:24 (CET)</small> | + | | <small>Laatste wijziging: 16 jan 2025 11:37 (CET)</small> |
| | |} | | |} |
| | [[Categorie: Alles|H]] | | [[Categorie: Alles|H]] |
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Auteur: Fred Eikelboom
Hier beschrijven wij
Het testen van een elektromotor
Het testen is te doen met een multimeter, een led met serieweerstand, een gloeilampje of een zoemer. Het testen kan plaatsvinden in de loc/het treinstel, mits de draden naar de elektromotor (=de koolborstel-aansluitingen) worden losgemaakt. Dit kan onnodige demontage van de elektromotor voorkomen, want het zou best kunnen dat het vermeende "motorprobleem" aan de sleepcontacten ("stroomafnemers") bij de wielen ligt. De motor moet worden afgekoppeld van een eventuele decoder, omdat anders de grote kans bestaat dat een eventuele decoder onherstelbaar beschadigd raakt en/of dat de verlichting ook "meegemeten" wordt en daardoor een foutieve meting ontstaat.
| LET OP |
Koppel altijd de decoder af, voordat spanning op de motor wordt zet!
Doe dit door de grijze én de oranje draad los te maken van de koolborstel-aansluitingen.
|
Testen met een multimeter
Zet de multimeter op "Ohm" of "Ω" en kies het laagste weerstandsbereik (met een zogenaamde autoranging multimeter hoeft dit niet, die stelt automatisch het juiste weerstandsbereik in).
Sluit hierna de meetpennen aan (het beste is het om hiervoor zogenaamde krokodilklemmen te gebruiken) op de koolborstel-aansluitingen van de motor.
Voor de verdere gang van zaken, zie De testprocedure.
Sommige multimeters hebben een ingebouwde zoemer voor continuïteitsmetingen, deze stand is ook te gebruiken.
Testen met een lampje, led of piëzozoemer
Door een lampje, led of piëzo zoemer tussen de batterij (of voeding) en de motor te schakelen, is er een indicatie van de toestand van de motor (zie: afbeeldingen 01 t/m 03). Voor het voeden van de schakeling kan een 9-Volts blokbatterij gebruikt worden, of een voeding die bijv. 12 Volt DC levert.
Het testen met een lampje of een led
|
|
|
| Afbeelding: 01
|
|
Afbeelding: 02
|
| Testen van motor m.b.v. lamp.
|
|
Testen van motor m.b.v. led.
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
|
Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Sluit een lamje of led aan volgens afbeelding 01 of 02. Bij een lampje van 6 Volt en gebruik makend van een 9 Volt batterij, moet een serieweerstand (R1) worden gebruikt van 47 ohm. De waarde van R1 voor een led kan berekend worden in het artikel Minimale led serieweerstand berekenen.
Het testen met een piëzozoemer
|
| Afbeelding: 03
|
| Testen van motor m.b.v. piëzo zoemer.
|
| Schema gemaakt door: Fred Eikelboom
|
Suit de zoemer aan volgens afbeelding 08 voor het testen van een elektromotor m.b.v. een piëzo zoemer. R1 kan eventueel toegevoegd worden als de zoemer teveel geluid produceert. Een waarde van 330 ohm voor R1 zal het geluid al behoorlijk smoren. Neem een hogere waarde als het volume dan nog te hoog is.
De testprocedure
Het is handig om vóór het testen met een viltstift (fijnschrijver) een puntje of streepje op het tandwiel/de worm te zetten. Dan is duidelijk te zien in welke positie de as zich bevindt.
- Meet de weerstandswaarde van de motor. Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de gemeten waarde met regelmatige intervallen wijzigen. Deze wijzigingen dienen bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as ⅓ omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na ⅕ omwenteling op).
- Zijn er tussentijds onregelmatige wijzigingen te zien op het display van de multimeter, dan duidt dit er op dat de koolborstels matig/slecht contact maken met de collectorlamellen (=de commutator). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. Schoonmaken van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie.
- Is er tijdens een groot gedeelte van de as-omwenteling geen verbinding, dan betekent dit dat een rotorwikkeling onderbroken/doorgebrand is, of dat er een draad losgeraakt is die aan een collectorlamel bevestigd zou moeten zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) gedemonteerd moet worden om te zien wat het probleem is.
- Met een led, lampje of zoemer.
- Sluit de motor aan op de testschakeling en verbind daarna (d.m.v. een schakelaar) de batterij of voeding met de testschakeling.
- Wanneer nu heel langzaam de as van de motor wordt verdraaid, zal bij een goede motor de lamp/led met regelmatige intervallen aan-en-uit gaan (bij de schakeling met piëzo zoemer ontstaan er toonhoogteverschillen). Dit aan-en-uit gaan dient bij een driepolige motor telkens op te treden, wanneer de as ⅓ omwenteling verder gedraaid is (bij een vijfpolige motor treedt het verschijnsel na ⅕ omwenteling op).
- Ontstaan er tussentijds onregelmatige licht/geluids verschijnselen, dan duidt dit er op dat de koolborstels matig/slecht contact maken met de collectorlamellen (=de commutator). Dit kan veroorzaakt worden door aangekoekte olie en/of stroef in de houders bewegende koolborstels. Schoonmaken van de koolborstelhouders/lamellen is dan de remedie.
- Als tijdens een groot gedeelte van de motoras-omwenteling, geen licht/geluid is, dan betekent dit dat een rotorwikkeling onderbroken is, of dat er een draad losgeraakt is, die aan een collectorlamel bevestigd moet zijn. In beide bovenstaande gevallen betekent dit dat de motor (indien mogelijk) moet worden gedemonteerd om te zien wat het probleem is.
Vette koolborstels
Wanneer is geconstateert dat de koolborstels vettig zijn geworden door olie, dan moeten de koolborstels zonder meer worden vervangen door nieuwe. Vette koolborstels uitwendig schoonmaken helpt niet, want de olie is diep in het poreuze materiaal gezogen en die ingedrongen olie komt er nooit meer uit. Die olie zorgt er ook voor dat er een soort isolatielaagje op de commutator aanwezig is, waardoor het contact tussen de koolborstels en de collectorlamellen nog slechter wordt. Hierdoor ontstaat extra vonkvorming en verslijten de koolborstels en de commutator (of collector) eerder dan gewenst.
Schoonmaken van de collector
Wanneer de collector (=de commutator) vettig/vervuild is, dient deze schoongemaakt te worden. Doe dit met een wattenstaafje gedrenkt in wasbenzine. Maak daarna de groeven (spleten) tussen de lamellen schoon (=uitkrabben) met een houten of kunststof satéprikker. Gebruik voor het schoonmaken van de collectorspleten NOOIT een metalen voorwerp, want dan ontstaan bramen aan de lamellen. Door deze bramen zullen de koolborstels veel sneller slijten. Eventueel kunnen krasjes op de lamellen nog worden weggepolijst met een glasvezelstift
| LET OP |
Bij gebruik van een glasvezelstift komen minuscule glasdeeltjes vrij. Laat deze niet in de ogen en/of longen komen. Gebruik dus altijd een (veiligheids)bril en een mondkapje.
|
Laat de motor daarna minstens een halfuur drogen, om brandbare dampen kwijt te raken. Sluit pas daarna de voedingsspanning aan, om te zien of de elektromotor goed werkt.
| LET OP |
Wasbenzine is zeer brandbaar. Ventileer voldoende. Voer schoonmaakhandelingen met wasbenzine (en andere oplosmiddelen) bij voorkeur altijd in de buitenlucht uit.
|
Meer informatie
Externe website:
|
|
|
Uitleg over de werking van de elektromotor.
|
|
|
Laatste wijziging: 16 jan 2025 11:37 (CET)
|
