|
|
Welke lijmen, kitten of cementenUit BeneluxSpoor.net - Encyclopedie
Onder redactie van: BeneluxSpoor.net / Bron: Mededelingenblad "Spoorpraet" van modelbouwclub "Hellevoetssluis". - Update door Dick van der Knaap en Fred Eikelboom
Lijmen en kitten voor speciale klusjesEr is op het ogenblik in doe-het-zelf zaken, warenhuizen en autoshops een enorm assortiment lijmen en kitten verkrijgbaar, waarmee de meest bizarre lijmproblemen opgelost kunnen worden. In dit aanbod is voor de modelbouwer bijna altijd wel iets te vinden, dat ook voor zijn speciale probleem bruikbaar is. We zullen hieronder enkele voorbeelden geven. Het is een goed idee om zo af en toe eens rond te snuffelen in een dergelijke winkel, om te zien of er misschien alweer iets nieuws te koop is. De kans is aanwezig dat iemand daarvoor vervolgens een toepassing ontdekt, waar de fabrikant niet van heeft durven dromen.
Hobby-, knutsel-, huishoud- of alleslijmMerken: Uhu, Collall, Velpon, Bison, Hobbycoll, enz. De titel hier vlak boven, wekt misschien enige verwarring, maar wanneer men de naam: "Velpon" leest, gaat er natuurlijk een lichtje bij ons op. We kunnen het ook niet helpen dat deze lijmsoort door de fabrikant voor van alles en nog wat aangeprezen wordt. In feite gaat het echter bij al deze merken om dezelfde categorie lijm. De bedoelde lijmsoort wordt verkocht in tubes en plastic flacons, al-dan-niet voorzien van speciale doseerdoppen. Ondanks deze hulpmiddelen blijft het doseren van de lijm een knoeierige en draderige bezigheid. Bovendien blijft de overtollige lijm duidelijk zichtbaar als een glimmende vlek.
De samenstelling en werking van de lijm zijn niet helemaal bekend, maar in ieder geval bevat deze brandbare oplosmiddelen. Hoewel de lijm in principe voor veel doeleinden bruikbaar is, o.a. voor poreuze materialen, en de lijmverbinding bestand is tegen hogere temperaturen en water, wordt hij in de modelbouw weinig meer toegepast. Niet alleen vanwege de moeilijke dosering, maar ook omdat er voor vrijwel alle toepassingen betere lijmsoorten bestaan. Het blijft echter een handig hulpmiddel, bijvoorbeeld voor het even snel in elkaar prutsen van een papieren proefmodel (mock-up) en voor het lijmen van papier en karton, wanneer kromtrekken vermeden moet worden. Bij het nabootsen van een waterstraal of een ijspegel is met enig geduld een fraai resultaat te bereiken, juist door het draderige karakter van deze lijm.
Lijmspray (spuitlijm)Contactlijm in spray-vorm. Voor het verlijmen van papier, karton, foto's, posters, reproducties, vilt, textiel, kurk, Styropor (piepschuim, vroeger "Tempex" genoemd), polyetherschuim, metaalfolies onderling en op hout, board, spaanplaat, glas, beton en metalen. Ook geschikt voor tijdelijke bevestigingen van bijvoorbeeld sjablonen. Siliconenkit
Siliconenkit is een synthetische rubbersoort (siliconenrubber) die, aan de lucht blootgesteld, binnen enige uren doorhardt. Er zijn verschillende soorten en verscheidene kleuren leverbaar, maar voor ons doel is de goedkoopste en kleinste verpakking goed genoeg. Misschien is er nog wel iets over van het waterdicht maken van de randen van de badkuip? Door zijn bijzondere eigenschappen is deze kit zeer geschikt voor het trillingvrij monteren van motoren. Wanneer een moderne "can motor" geïnstalleerd moet worden in een oude loc, die nog van een rumoerige, stroomvretende en te snel draaiende krachtbron voorzien is, wordt deze taak aanzienlijk vereenvoudigd, We hoeven nu geen ingrijpende verbouwingen meer te doen aan het frame, of een bevestigingsbeugel te maken. In plaats daarvan wordt de motor eenvoudig in een dot siliconenkit gedrukt, waarbij erop gelet wordt dat er geen kit in de motor komt én dat de tandwielen van de overbrenging de juiste speling krijgen. De enige zorg is nu nog, dat de motor op zijn plaats blijft zitten tot de kit is doorgehard, maar daar is vast wel iets op te vinden. We hoeven niet bang te zijn voor mislukkingen, want de kit is zonder veel moeite weer te verwijderen. Rubbercement (fotolijm)Rubbercement is weer een ander rubberproduct, dat speciaal ontwikkeld is voor het plakken van foto's, bijvoorbeeld in een album, of op een niet poreuze ondergrond. De grap van deze lijm is, dat de lijmverbinding niet permanent is. De foto's zijn weer gemakkelijk te verwijderen, ook na lange tijd. Van deze eigenschap kunnen we natuurlijk ook voor andere doeleinden gebruik maken. Zo is het mogelijk om het afneembare dak van een wagen, rijtuig of gebouw op zijn plaats te houden, terwijl toch de mogelijkheid blijft bestaan om het te verwijderen, als dat nodig is. Een andere toepassing is het gebruik bij het nabootsen van afbladderende verf. Door op een model vóór het schilderen hier en daar wat rubbercement aan te brengen, kan naderhand op deze plaatsen de verf weer worden verwijderd met een stukje plakband. Het effect is zeer overtuigend, vooral als de ondergrond van tevoren verouderd is. De rubbercement van Collall is niet meer leverbaar en is vervangen door de fotolijm zoals getoond op foto 04.
Fotolijm
Fotolijm is ideaal (mits juist toegepast) om bijvoorbeeld papiergedragen decors mooi vlak op foam of karton te plakken. Het beruchte kromtrekken dat met water-bevattende lijmen optreedt, gaat dan niet op, omdat het een contactlijm is. Ofwel, het materiaal mag pas, wanneer de lijm vrijwel droog is, worden verlijmd. Witte houtlijmPolyvinylacetaatlijm, ook wel bekend als witte houtlijm, is in het bijzonder geschikt voor het lijmen van poreuze materialen, zoals hout, papier, karton, boardmaterialen, gips, kurk, Styropor (piepschuim) of foamboard. Maar het kan ook, met water verdund, gebruikt worden voor het fixeren van allerlei scenery-materialen. Er zijn soorten die al hard zijn na enige minuten, maar er zijn ook soorten die langer nodig hebben om uit te harden. Na 24 uur uitharden is de lijmverbinding bestand tegen hoge temperaturen, maar niet tegen water of oplosmiddelen. Boekbinders-lijmBoekbinderslijm is een wateroplosbare polyvinylacetaatdispersielijm.
Zeer geschikt voor het verlijmen van rails op de ondergrond, en voor het ballasten (zie ook het artikel: Bedding en ballast). De ontstane lijmverbinding is flexibel en dus redelijk geluiddempend. Bij eventuele wijzigingen aan de modelbaan is de rails weer eenvoudig los te maken, door de lijmverbinding te bevochtigen met een plantensproeier, waarna met een plamuurmes de rails losmaakt wordt. Epoxylijm
Epoxylijm of tweecomponentenlijm is er in vele soorten, met allemaal verschillende eigenschappen. Na uitharden is de lijmverbinding bestand tegen water, oplosmiddelen, olie en vet. Ook is het bestand tegen een temperatuur van maximaal 150° Celsius. Zolang de lijm nog niet is uitgehard, is deze oplosbaar in aceton. Overtollige lijm is dus eenvoudig te verwijderen. Er bestaan snelhardende en langzaamhardende soorten. Let dus op de verpakking. Het is belangrijk dat de twee componenten in de aangegeven verhouding verwerkt worden, anders resulteert dat in een zwakke lijmverbinding. De lijm is in het bijzonder geschikt voor zwaarbelaste verbindingen. Superlijm of ACC
Dit is een dunne vloeibare lijmsoort met een licht stekende geur. Deze wordt in flesjes of tubetjes verkocht. Door zijn supersnelle werking is deze lijm bijzonder populair onder modelbouwers. Hij is vooral geschikt voor het vastzetten van kleine onderdelen. Maar de lijm heeft ook wat problematische eigenschappen. Zo is deze slechts beperkt houdbaar en is overtollige lijm moeilijk te verwijderen. Het beste is, een druppeltje op een schoteltje aanbrengen, en dan vervolgens met een stukje ijzerdraad of een speld steeds de benodigde lijm gebruiken. Dat is in ieder geval te verkiezen boven het rechtstreeks aanbrengen van deze lijm. De lijm is in het bijzonder geschikt voor het verlijmen van niet-poreuze materialen. Zo kunnen de in het artikel Masten en portalen besproken bovenleidingportalen (messing profielen) ermee gemonteerd worden. Een goede keus is de "Ultra Bond superlijm" van Permatex. Het is een high performance cyanoacrylaat superlijm die sterker en sneller verlijmt. Ultra Bond lijmt binnen enkele seconden metaal, plastic, rubber, leer, vinyl, hout, textiel, kurk en keramiek. Te gebruiken op poreus- en nietporeus materiaal. De verpakking is voorzien van een verstoppingsvrije spuitmond. Verpakt in 5 grams flacon (NL# 89003). Kijk voor aanvullende informatie op de website van Permatex, via de link bij "Meer informatie".
Vloeibare latexVloeibare latex is ook weer een rubberproduct. De meest bekende toepassing is het maken van rubbermallen voor het maken van gietstukken, bijvoorbeeld van gips. Het is echter ook mogelijk om deze latex als lijm te gebruiken. De ontstane lijmverbinding is niet bepaald sterk, maar wel flexibel en dus redelijk geluiddempend. Stukken flexibele rails (Flexrails), inclusief de ballast, zijn er voldoende stevig mee te lijmen en de verkregen complete rails heeft twee enorme voordelen: hij is met enige moeite zonder schade weer te verwijderen en het rollend materieel rijdt als op een luchtkussen! Een probleem is echter dat de, met water verdunde, latex niet altijd zo gemakkelijk in de ballast trekt als verdunde houtlijm. Dit komt omdat de rubber al gedeeltelijk gevulkaniseerd is, voordat al het water verdampt is. Hier en daar kan daardoor wat overtollige, kleurloze rubber zichtbaar blijven in het ballastbed. Zorgvuldig werken en niet te veel gebruiken, is de enige goede raad die we kunnen geven. Zie ook "Meer informatie", hieronder. Witte latexlijm
Witte latexlijm, b.v. van het merk Pritt, wordt verkocht in speelgoed- en handenarbeidwinkels. Deze lijm, die veel op houtlijm lijkt, geeft een kleurloze, enigszins flexibele lijmverbinding. Hij is dus bijvoorbeeld geschikt voor het lijmen van textiel, maar ook voor het aanbrengen van een geluiddempend ballastbed. De wijze van aanbrengen is dezelfde als bij houtlijm. Kantoor-kleefpastaDeze, vooral onder de merknaam "Gluton" van oudsher bekende kleefpasta heeft een eigenaardig trekje. Wanneer de pasta in een vrij dikke laag aangebracht wordt, ontstaan bij het drogen krimpscheurtjes. Het resultaat is een patroon dat na verven (geen waterverf) nauwelijks van echte boomschors te onderscheiden is, in schaal H0 wel te verstaan. Nu kunnen we dus echte bomen maken, i.p.v. "lantaarnpalen" met een bladerdak. Tegenwoordig is deze lijmsoort moeilijk verkrijgbaar. Ze wordt nog verkocht onder de naam "Collall Plakpasta" of "Collall plaksel". Zie voor meer informatie de link bij "Meer informatie". Kneedbaar hout en kneedbaar staal
Kneedbaar hout is te gebruiken voor het repareren van scheuren in het hout, of het opvullen van gaten, ook op modelbouwschaal. Wanneer per ongeluk de raamopening in een houten model te groot gemaakt is, is door enig gepruts met kneedbaar hout deze blunder nog wat weg te werken, zodat hij minder opvalt. Kneedbaar staal is een twee-componentenpasta, die staalhard doorhardt. De gevormde kunststof is te bewerken met een vijl of boor en deze kunststof is waarschijnlijk bruikbaar voor het "gieten" van onderdelen, zoals draaistellen e.d. PolyurethaanschuimDit twee-componentenschuim (PUR-schuim) wordt veel voor isolatiedoeleinden gebruikt. Het schijnt ook voor het maken van lichtgewicht bergen geschikt te zijn. Electro"Electro" is een lijm die metaaldeeltjes bevat en daardoor elektrische stroom geleidt. Hierdoor is de kit geschikt voor het repareren van gedrukte schakelingen (prints), maar ook voor het maken van elektrische verbindingen op die plaatsen waar men liever niet soldeert, of op materialen die niet te solderen zijn, zoals aluminium. Nuttig om aan te denken als iemand eens op een dergelijke moeilijkheid stuit.
PlasticlijmenMerken: Faller, Kibri, Vollmer, Tamiya, Plastic Weld, Testors, MicrQ Weld, etc., etc. De speciale plasticlijmen, zoals die door bijna alle fabrikanten van plastic bouwdozen op de markt gebracht worden, zijn in feite helemaal geen lijm. Het zijn, al dan niet verdikte, oplosmiddelen of mengsels van oplosmiddelen. Ze werken dan ook uitsluitend en alléén op plastic en voor "plastic" dient dan eigenlijk gelezen te worden: "polystyreen". Op andere soorten kunststof werken de lijmen niet of minder goed, enkele uitzonderingen daargelaten. De werking van deze lijmen berust op het oplossen van de oppervlakken van de te verbinden onderdelen, zodat deze oppervlakken vervolgens in elkaar kunnen vloeien. Nadat het oplosmiddel verdampt is, blijft het oorspronkelijke materiaal weer achter. Op deze manier ontstaat dus eigenlijk een lasverbinding, vandaar dat de Amerikanen spreken van solventwelding, oftewel oplosmiddel-lassen. De samenstelling van plasticlijm varieert van merk tot merk. Zo zijn er waterdunne soorten, maar ook verdikte producten met een Velpon-achtige stroperigheid.
Sommige producten verdampen erg snel en lossen het plastic alleen op, daar waar het de kans krijgt wat langer in te werken, zoals in de te maken lijmverbinding. Andere producten, zoals b.v. dat van Kibri, verdampen veel langzamer en kunnen daardoor ook veel langer inwerken. Daardoor lijkt het alsof deze lijm veel agressiever op het materiaal inwerkt. Een veel toegepast oplosmiddel is MEK (Methyl Ethyl Keton) dat wat lastiger in kleine hoeveelheden verkrijgbaar is, maar dat erg plezierig werkt. Tegenwoordig wordt ook Bison ontvetter gebruikt om polystyreen te lijmen. Dit bevat een zekere hoeveelheid MEK, naast een aantal andere stoffen, die als een soort verdunner werken. Deze vloeistof is te gebruiken om polystyreen te verlijmen. Door de verdunners is het als het ware als "getemde" MEK te beschouwen. In principe zijn er nog veel meer oplosmiddelen bruikbaar, maar daar zullen we hier niet verder op in gaan. Het is alleen nuttig om te weten dat in noodgevallen nagellakremover (aceton) en Din Sol (xyleen) goed bruikbaar zijn. Het grootste gevaar van alle plasticlijmen schuilt niet in de grote brandbaarheid en eveneens niet zo zeer in de schadelijkheid voor de gezondheid, al blijft oppassen de boodschap. Een enorme ramp dreigt echter wanneer er onverhoeds een flesje omvalt. De hele verzameling onderdelen op de werktafel is dan verrassend snel in een vormloze klomp plastic veranderd, voordat er een kans is om reddend in te grijpen. Ook pogingen om foutieve lijmverbindingen weer los te krijgen hebben meestal een fatale afloop. De manier waarop met deze lijmsoorten gewerkt dient te worden, is afhankelijk van het merk dat gekozen wordt. Revell "Plasto" plamuur
Beschadigingen en/of scheuren in kunststof kunnen met "Revell Plasto" plamuurmassa worden gerepareerd. Het oppervlak kan na droging glad worden geschuurd. Gebruik dan minimaal korrel 240 schuurpapier. UV hardende lijm
Toepassing: voor het verbinden van twee materialen, waarvan er één doorzichtig is voor de gebruikte straling. Voorbeelden: glas, plexiglas , polycarbonaat, acrylglas (polymethylmethacrylaat) enz. Soms is een heldere kunststof door een "onzichtbare" toevoeging gestabiliseerd, zodat UV straling geen schade aan de kunststof kan aanbrengen. Daardoor is dan verlijmen met behulp van UV straling vaak heel moeilijk of onmogelijk. Neem daarom altijd vooraf een proefje! Voordelen: ééncomponent-systeem, snelle uitharding, bijna reukloos (oplosmiddelvrij), krachtige verbinding, blijft doorzichtig. Nadeel: een werkplaats is nodig waar geen invallend zonlicht komt en ook andere bronnen van UV licht niet aanwezig zijn (wegens vervroegd optredende uitharding). Bewaren in het donker dus. Bovendien moet het werkstuk goed ontvet zijn, op straffe van een slechte hechting. Deze lijmen zijn gewoonlijk ééncomponent-systemen, waar de harder al ingebouwd (ingemengd) is. Er zijn verschillende viscositeiten (stroperigheden, vloeibaarheden) verkrijgbaar in hoeveelheden van 10 ml tot 5 liter. Koop eerst de kleinste, en experimenteer daarmee wat om de gebruiksmogelijkheden te ontdekken. Door bestralen met een lichtbron die ultraviolet licht bevat (UV-lamp, zonnebank, gezichtsbruiner, gewoon zonlicht) wordt de harder geactiveerd. Dat leidt tot een min-of-meer snelle uitharding van de lijm. Dat hangt mede af van de gebruikte lichtbron. De zon zal zelden de oorzaak zijn van uitharding. Bij gebruik van de daarvoor speciaal op de markt gebrachte UV-lampen daarentegen, is het vaak een secondenkwestie.
Meer informatie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
